کاپنوگراف (Capnograph) وسیله‌ای است و اندازه‌گیری لحظه‌ای میزان دی اکسید کربن انتهای بازدم بیمار به‌کار می‌رود.
- این وسیله در مراقبت های ویزه مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی کاربرد اصلی این وسیله در اتاق عمل می‌باشد. در طول بیهوشیبیمار، این دستگاه اطلاعاتی از جمله شرایط تنفسی بیمار، قطع شدن مسیر تهویه و نشت هوای دمی، را در اختیار تیم جراحی قرار می‌دهد.
- این دستگاه به وسیله پرتوهای فروسرخ قرمز غلظت گاز دی‌اکسیدکربن را اندازه‌گیری می‌کند. میزان جذب پرتوهای فروسرخ به تعداد مولکول‌های دی‌اکسیدکربن موجود در هوای بازدمی بستگی دارد.
معرفی کوتاه کپنوگرافی
کاپنوگرافی یک روش مانیتورینگ بیهوشی است که با استفاده از آن فشار نسبی کربن دی‌اکسید در هوای بازدمی بیمار سنجیده می‌شود. بیشترین توسعه و اصلی‌ترین کاربرد این وسیله در هنگام بیهوشی و مراقبت‌های ویژه پزشکی می‌باشد.
این وسیله میزان کربن دی‌اکسید در هوای بازدمی را به شکل یک نمودار برحسب میلیمتر جیوه و زمان نشان می‌دهد یا به شکل کمتر مرسوم آن میزان حجم هوای بازدمی را نمایش می‌دهد. همچنین با استفاده از این وسیله می‌توان میزان کربن دی‌اکسید در هوای دمی وقتی از سیستم تنفس مجدد در هنگام بیهوشی استفاده می‌شود را تشخیص داد.
کاپنوگرام به صورت مستقیم فشار نسبی کربن دی‌اکسید هوای دمی و هوای بازدمی بوده و به صورت غیرمستقیم بیان‌کننده فشار نسبی کربن دی‌اکسید در خون شریانی است. در افراد سالم و در شرایط نرمال بین فشار نسبی کربن دی‌اکسید هوای بازدمی و فشار نسبی کربن دی‌اکسید در خون شریانی تفاوت اندکی وجود دارد اما در شرایطی مانند بیمارهای ریه یا نارسایی قلبی این تفاوت به بیش از kPa ۱ (کیلو پاسکال) می‌رسد.
اصل کار کپنوگراف
کاپنوگراف بر اساس این اصل استوار است که گاز کربن دی‌اکسیداشعه مادون قرمز را جذب می‌کند. به این شکل که پرتویی از اشعه مادون قرمز از میان گاز دمی و بازدمی عبور می‌کند و زمانی که گاز کربن دی‌اکسید در هوای دمی یا بازدمی وجود داشته باشد میزانی از این اشعه جذب گاز شده و در نهایت اشعه کمتری به سنسور دوم خواهد رسید به این ترتیب میزان این گاز در هوای استنشاقی مشخص خواهد شد. حضور گاز دی نیتروژن مونوکسید در ترکیب گازهای استنشاقی میزان جذب اشعه مادون قرمز را تغییر می‌دهد.
این روش به عنوان یک روش قابل اعتماد در سال ۱۸۶۴ توسط جان تیندال ارائه شد. هرچند این دستگاه‌ها در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ برای استفاده بالینی بسیار دست و پاگیر بودند.
مهندسان پزشکی طب دائم، دستگاه های کاپنوگرافی شما را مورد بازدید قرار خواهد داد و عیب یابی و تعمیر خواهد کرد.