پکتوس اکس کاواتوم (فرورفتگی قفسه سینه یا سینه قیفی شکل) عارضه‌ای است که استخوان جناغ قفسه سینه در اثر ابتلا به آن در قفسه سینه فرو می‌رود. فرورفتگی قفسه سینه در موارد شدید حالتی را ایجاد می‌کند که انگار مرکز قفسه سینه مانند قیف فرو رفته است.
مرکز جامع توانبخشی امید تنها مرکز در ایران می‌باشد که بریس های مخصوص اصلاح غیر جراحی قفسه فرورفته از سینه و قفسه سینه برجسته را طراحی کرده و می‌سازد،این مرکز با کمک سیستم اسکن سه بعدی و طراحی و ساخت کدکم(CAD/CAM) وسایل و تجهیزاتی که به درمان غیر جراحی این نوع مشکل کمک می‌کنند را طراحی کرده و می‌سازد
دلایل و عامل‌های خطر
اگرچه دلیل دقیق فرورفتگی سینه مشخص نیست، اما این عارضه با توجه به سابقه بروز در میان اعضاء خانواده احتمالاً ارثی است. سینه قیفی شکل در میان پسران شیوع بالاتری دارد. بیماری‌های زیر نیز در بروز این بدشکلی نقش دارد:
- سندرم مارفان
- سندرم نونان
- سندرم پولند
- نرمی استخوان
- اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات)
علائم و نشانه‌ها
تنها نشانه یا علامت بسیاری از بیماران دچار پکتوس اکسکاواتوم فرورفتگی ملایم قفسه سینه است. عمق این فرورفتگی در بعضی موارد در ابتدای دوران نوجوانی تشدید می‌شود و تا دوران بزرگسالی همچنان وخیم‌تر می‌شود. سینه قیفی شکل در موارد شدید با فشار آوردن استخوان جناغ سینه به ریه و قلب همراه است. نشانه‌ها و علائم این عارضه به شرح زیر است:
- کاهش استقامت در فعالیت‌های ورزشی
- سریع شدن ضربان قلب یا تپش قلب
- عفونت‌های تنفسی مکرر
- خس خس قفسه سینه یا سرفه
- درد قفه سینه
- سوفل قلب (صداهای غیرمعمول قلب)
- خستگی مزمن
آزمایش‌ها و تشخیص
علائم:
- توصیف دقیق و کامل نشانه‌ها و علائم
- بیماری‌های پیشین
- سابقه پزشکی خانوادگی و سابقه ابتلا به بیماری‌ها
- هر نوع داروی مصرفی و مکمل‌های غذایی
متخصص معمولاً سینه قیفی شکل را به سادگی هنگام معاینه تشخیص می‌دهد. اما جهت اطمینان از عدم ابتلا به مشکلات ریوی و قلبی در اثر فرورفتگی قفسه سینه دستور انجام آزمایش‌های مختلف می‌دهد. آزمایش‌های زیر معمولاً انجام می‌شود:
- اسکن سه بعدی: اسکن سه بعدی روش جدید تصویربرداری است که متخصصان از آن برای گرفتن عکس از زوایای مختلف قفسه سینه استفاده می‌کنند. آنالیز تصاویر با نرم‌افزارهای مخصوص به متخصصان کمک می‌کند تا برداشتی کلی از مشکل موجود داشته باشند و شدت فرورفتگی را دقیقاً تعیین کنند تا بتوانند درمان مناسب را انتخاب کنند. از آنجایی که در اسکن سه بعدی از امواج اولترا استفاده نمی‌شود، این روش در مقایسه با دیگر روش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا پرتونگاری برای تمام بیماران کاملاً ایمن است.
- نوار قلب (الکتروکاردیوگرام): در نوار قلب طبیعی یا غیرطبیعی بودن ضربان قلب و منظم بودن سیگنال‌های الکتریکی کنترل کننده ضربان قلب مشخص می‌شود. این آزمایش بدون درد است و بیش از دوازده الکترود با چسب به سینه متصل می‌شود.
- اکوکاردیوگرام (اکوی قلب): در اکوی قلب از امواح مافوق صوت استفاده می‌شود تا تصاویر زمان واقعی از چگونگی عملکرد قلب و دریچه‌های آن به دست آید. برای تولید این تصاویر امواج صوتی با فشردن قلم مخصوص روی قفسه سینه منتقل می‌شود.
- آزمایش عملکرد ریه: در این نوع آزمایش‌ها مقدار هوایی که ریه می‌تواند نگه‌دارد و سرعت تخلیه ریه اندازه‌گیری می‌شود.
- تست ورزش: چگونگی عملکرد قلب و ریه هنگام ورزش کردن، معمولاً روی تردمیل، بررسی می‌شود.
درمان
فرورفتگی قفسه سینه با جراحی قابل اصلاح است، اما جراحی معمولاً به بیمارانی پیشنهاد می‌شود که با نشانه‌ها و علائم متوسط تا شدید مواجه هستند. بیماران دچار نشانه‌ها و علائم ملایم را می‌توان با فیزیوتراپی درمان نمود. حرکات اصلاحی نیز حالت اندامی را بهبود و مقدار گستردگی قفسه سینه را افزایش می‌دهد.
درمان فرورفتگی سینه با بریس
متخصصان برای تهیه بریس‌های مختص عارضه هر بیمار از پیشرفته‌ترین تکنولوژی موجود بهره می‌گیرند. متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید با استفاده از تکنیک اسکن سه بعدی و آنالیز نرم‌افزاری می‌توانند تمام بخش‌های بدن را به دقت اندازه‌گیری کنند و بر اساس اعداد به دست آمده متناسب‌ترین بریس ممکن را برای هر بیمار تهیه کنند. برای ساخت بریس دستگاه‌های شکل دهنده جدیدی به کار برده می‌شود که انحناها و فرورفتگی‌های لازم را مطابق نتایج آنالیز رایانه‌ای در بریس ایجاد می‌کند. ما در مرکز جامع توانبخشی امید بریس‌های ایمن و قابل اطمینان را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای بیماران تهیه می‌کنیم.
به علاوه متخصصان مرکز با استفاده از اسکن سه بعدی می‌توانند روند درمان را در هر جلسه معاینه بدون بروز اثرهای جانبی بررسی کنند تا از تاثیرگذاری و سودمندی درمان انتخابی مطمئن شوند.
متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید در کنار درمان اصلی پکتوس اکسکاواتوم از حرکات اصلاحی مختلف و ورزش درمانی برای کنترل و کاهش درد نیز بهره می‌گیرند.
استفاده از بریس‌های مخصوص یکی از بهترین روش‌های درمان فرورفتگی قفسه سینه و سینه قیفی شکل است. عملکرد اصلی این بریس اعمال فشار مداوم و یکسان بر قفسه سینه و پشت بدن است تا شکل دیواره قفسه سینه به مرور زمان و با تغییر تراکمی تدریجی بهتر شود. ساز و کار تاثیرگذاری اکثر بریس‌ها به این شکل است که شانه‌ها را رو به عقب و پایین میکشد، عضله‌های قفسه سینه را تحت کشش قرار می‌دهد، از حالت اندامی نامناسب جلوگیری می‌کند و حالت اندامی مناسب را به طبیعت ثانویه تبدیل می‌کند.
وکیوم بل (دستگاه مکش برای درمان فرورفتگی قفسه سینه)
کارآمدی درمان با حداقل تهاجم (MIRPE) ارائه شده از سوی دکتر ناس به اثبات رسیده است. درمان محافظه کارانه و نگهدارنده با وکیوم بل (دستگاه مکش برای درمان فرورفتگی قفسه سینه) با هدف بالا بردن قیف ایجاد شده در قفسه سینه جایگزینی مناسب برای درمان‌های جراحی است. اندازه و نوع وکیوم بل و مدت استفاده از آن به میزان بالا بردن فرورفتگی سینه بستگی دارد.
ورزش
ورزش و حرکات اصلاحی در کنار بریس ترکیب موفقیت‌آمیزی را برای درمان فرورفتگی سینه تشکیل می‌دهد. متخصص فیزیوتراپی حرکت‌های مناسب را به بیمار آموزش می‌دهد. در ادامه بعضی از حرکت‌های مفید برای درمان پکتوس اکس کاواتوم را توضیح می‌دهیم.
- انبساط قفسه سینه: نفس عمیق بکشید و نفس را در سینه نگه‌دارید. این تمرین را صبح‌ها و عصرها انجام دهید.
- شنای شیب‌دار: شنای شیب‌دار بهترین تمرین تحمل وزن برای درمان فرورفتگی قفسه سینه به شمار می‌رود. حین انجام این حرکت با چرخش لگن می‌توانید عضله‌های مرکزی را نیز درگیر کنید.
- بارفیکس: بارفیکس یکی از بهترین حرکت‌های تحمل وزن برای درمان پکتوس اکسکاواتوم و افزایش قدرت عضله‌های بالای پشت بدن است. با تقویت عضله‌های قسمت بالای پشت بدن گام بلندی در راه درمان عارضه سینه قیفی شکل برداشته می‌شود.
- بلند کردن دمبل: دمبل زدن یکی از حرکت‌های اصلاحی فوق‌العاده برای درمان سینه قیفی شکل است که عضله‌های قفسه سینه را تقویت می‌کند و با منبسط کردن قفسه سینه و رو به بیرون فشار دادن استخوان جناغ سینه به بهبود پکتوس اکس کاواتوم کمک می‌کند.
جراحی
سینه قیفی شکل را می‌توان با جراحی اصلاح نمود. انجام جراحی معمولاً در صورت وجود مشکلاتی مانند ناراحتی‌های تنفسی توصیه می‌شود. جراحی با هدف بهبود شکل قفسه سینه نیز انجام می‌شود.