مفصل زانو، یکی از بزرگترین و پیچیده ترین مفاصل بدن انسان است. به خاطر این شرایط، مفصل زانو می تواند با مشکلات و آسیب دیدگی های خاصی مواجه شود. به خاطر داشته باشید که صدا دادن و تق تق زانو در هنگام نشستن و بلند شدن مسئله ای کاملاً عادی و طبیعی محسوب می شود.
زانوها با بالا رفتن سن صدا های زیادی از خود ایجاد می کنند، زیرا غضروف با گذشت زمان ظاهر عادی خود را از دست داده و وضعیت غیر متقارن پیدا می کند. به این ترتیب هنگام لغزش غضروف، صدا از محل مفصل زانو شنیده می شود. مهم است که بدانیم در اکثر موارد، شنیدن صدای تق تق از مفصل زانو هیچ جای نگرانی ندارد. به هر حال، در بعضی موارد، لازم است در این رابطه با پزشک ملاقات شود.
صدای تق تق زانو را می توان به سه دسته به شرح زیر طبقه بندی کرد:
- صدا دادن زانو بدون درد: این شرایط توسط اکثر افراد در طول زندگی تجربه می شود. به این ترتیب هنگام حرکت دادن زانو، صدا از آن شنیده می شود، اما این شرایط با درد همراه نیست. این شرایط بی خطر می باشد و نیازی به نگرانی درباره آن و استفاده از روش های درمانی خاص به منظور بر طرف کردن آن نیست.
- صدا دادن زانو به خاطر آسیب دیدگی: گاهی اوقات زانو به خاطر شرایط مختلف همچون آسیب دیدگی در نتیجه وارد شدن ضربه در هنگام ورزش کردن، تصادف یا زمین خوردن، دچار آسیب می شود. در اینگونه موارد، صدا دادن زانو به خاطر چرخش آن در جهت نامناسب با درد همراه است و می تواند آسیب بیشتر زانو را به همراه داشته باشد.
- صدا دادن زانو بدون آسیب دیدگی: گاهی اوقات زانو بدون آسیب دیدگی یا قرار گرفتن در شرایط خاص، صدا می دهد. این حالت ممکن است در نتیجه ابتلا به بیماری های خاص همچون آرتروز و موارد مانند آن در افراد مشاهده شود.
علت ها و دلایل
- حباب های گاز: رایج ترین دلیل صدا دادن زانو که با درد همراه نیست، جمع شدن حباب های گاز در داخل مفصل زانو و ترکیدن این حباب ها است. این شرایط می تواند در نتیجه سایش رباط ها و تاندون ها به مفصل نیز ایجاد شود. به هر حال، مهم است که بدانید همواره امکان تشکیل حباب های گاز در داخل مفصل زانو وجود دارد. این حباب ها معمولاً به خاطر تغییرات فشار در مفصل زانو در نتیجه فعالیت های عادی روزمره ایجاد می شوند. هنگامی که این حباب ها می ترکند، باعث ایجاد صدا در محل مفصل می شوند. در اصطلاح پزشکی به این پدیده «کویتیشن» می گویند. این شرایط بسیار عادی محسوب می شوند و نیازمند درمان خاص نیستند. بطور مشابه، با حرکت دادن عادی مفاصل، یک تاندون یا یک رباط ممکن است بیش از حد کشیده شده و باعث ایجاد صدا شود. این شرایط نیز نمی توانند خطری را برای مفصل ایجاد نموده و یک مسئله عادی محسوب می شوند.
- غضروف غیر متقارن: همانطور که قبلاً ذکر شد، غضروف می تواند به مرور زمان از بین رفته و ظاهر غیر متقارن پیدا کند. این شرایط باعث ایجاد صدا در زمان چمباتمه زدن یا ایستادن می شود.
- گرفتن رباط ها: بافتی که استخوان ها را به سایر استخوان ها متصل می کند، در اصطلاح رباط نامیده می شود و می تواند با حرکت کردن دچار گرفتگی شود. هنگامی که این بافت نرم بر روی سایر بافت ها یا استخوان ها گیر بیفتد، می تواند باعث ایجاد صدا از محل مفصل شود. این شرایط را همچنین می توان در ارتباط با بافت زخم در محل مفصل نیز مشاهده کرد. در واقع بافت زخم نیز می تواند باعث ایجاد صدا در هنگام حرکت دادن مفصل زانو شود.
- زانوی دونده: یکی از مشکلات رایج دیگر در این حوزه، سندرم درد استخوان کشکک یا زانوی دونده نامیده می شود. این شرایط می تواند باعث ایجاد صدا یا احساس دلخراش در زیر استخوان پاتلا یا کشکک زانو شود. شرایط ایجاد شده در این حالت بیشتر از شنیده شدن، احساس می شود.
در اکثر موارد، صدا دادن و تق تق زانو مسئله ای کاملاً طبیعی محسوب می شود. به هر حال، اگر صدا دادن با ورم یا درد مزمن همراه شود، این شرایط دیگر عادی نیست. ورم و درد نشان دهنده جدی تر بودن مشکل از یک آسیب سطحی در مفصل زانو است و به همین خاطر لازم است برای انجام معاینات لازم با پزشک در این رابطه ملاقات شود. در ادامه برخی از دلایلی که لازم است به واسطه آنها و ایجاد صدا از محل مفصل زانو به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه شود، ارائه شده اند.
- آرتروز: آرتروز باعث نازک شدن غضروف قرار گرفته در انتهای استخوان ها می شود. این شرایط می تواند باعث سفت شدن سطوح مفصل زانو شده و در شرایط حاد، حتی از بین رفتن سطح خارجی استخوان و معیوب شدن غضروف را نیز به همراه داشته باشد. این شرایط به خاطر ساییده شدن استخوان ها به یکدیگر می تواند باعث ایجاد صدا در محل مفصل زانو شود. ایجاد این مشکل با درد برای بیمار همراه است و صدای ایجاد شده در نتیجه آن مداوم می باشد.
- پارگی مینیسک: مینیسک دو حلقه غضروفی سی (C) شکل است که در دو طرف زانو قرار گرفته است. مینیسک می تواند بالش مورد نیاز برای مفصل را فراهم کرده و حرکت های آن را روان نماید. پارگی مینیسک می تواند به خاطر پیچش ناگهانی یا سایر چرخش های شدید ایجاد شده در مفصل زانو ایجاد شود. پارگی و آسیب مینیسک زانو تقریباً همواره با درد و ورم همراه است و می تواند صدای قابل شنیدن در هنگام حرکت مفصل ایجاد نماید. در صورت مواجه شدن با این شرایط لازم است در اسرع وقت با پزشک ملاقات شود.
- آسیب دیدگی رباط: همانطور که قبلاً اشاره شد، مفصل زانو از رباط ها و تاندون های متعدد تشکیل شده که همه آنها مستعد آسیب دیدگی هستند. در صورتی که شما صدای بلند از مفصل زانوی خود شنیدید و در ادامه این صدا با ورم مفصل همراه بود، ممکن است پارگی یا آسیب دیدگی یکی از رباط های مختلف اطراف مفصل زانو برای شما ایجاد شده باشد. در این شرایط مهم است که به خاطر داشته باشید صدا دادن زانو یک مسئله بسیاری عادی است، اما هنگامی که این صدا دادن با درد یا ورم همراه باشد، این شرایط دیگر عادی محسوب نمی شود.
- کندرو مالاسی پاتلا: این مشکل یک بیماری است که در نتیجه افزایش اصطکاک و سایش بین کشکک و استخوان ران ایجاد می شود و می تواند صدا دادن زانو و درد در این ناحیه از بدن را به همراه داشته باشد. این شرایط معمولاً برای افرادی که ورزش هایی مثل فوتبال، راگبی، یا تنیس انجام می دهند، ایجاد می شود و احتمال مشاهده آن در زنان بیشتر از مردان است. در این حالت زانو در هنگام خم یا راست شدن صدا می دهد.
روش های تشخیص
در صورتی که صدا دادن زانو با درد یا ایجاد مشکلات حرکتی همراه باشد، لازم است از خدمات پزشکی به منظور تعیین آسیب دیدگی احتمالی که باعث وارد شدن آسیب به بدن شده، استفاده شود. پزشک در این شرایط می تواند وضعیت زانوی بیمار را بررسی کرده و علت صدا دادن آن را مشخص کند. به این ترتیب پزشک می تواند روش درمانی مناسب برای رفع مشکل را برای بیمار تجویز نماید.
هنگامی که صدا دادن زانو با سایر عوارض جانبی همچون درد یا ورم همراه نباشد، آنگاه احتمالاً نیازی به نگرانی درباره این موضوع نیست. در بسیاری از مواقع، صدا دادن زانو به خاطر آزاد شدن هوای اضافی جمع شده در محل مفصل است. این شرایط همچنین می تواند نشانه ای از تصحیح موقعیت مفصل در هنگام وارد شدن فشار بیش از حد به آن یا ایجاد سایش در محل مفصل باشد. این شرایط مشابه احساس یا صدایی است که در هنگام ترکاندن مفاصل بند انگشت یا سایر مفاصل بدن ایجاد می شود.
برای تعیین اینکه چه شرایطی باعث صدا دادن زانو می شود، پزشک سابقه مشکل بیمار را دریافت کرده و ممکن است سوالات خاص درباره فعالیت های اخیر بیمار از وی بپرسد. در صورتی که صدا دادن زانو در هنگام آسیب دیدگی ایجاد شده باشد، مهم است که این موضوع در هنگام معاینه به اطلاع پزشک رسانده شود. در صورتی که این شرایط با سایر علائم همچون ورم و التهاب زانو همراه باشد، پزشک می تواند با توجه به علائم ایجاد شده مشکل را تشخیص داده و از روش درمان صدا دادن زانو برای آن استفاده نماید. ارزیابی های بیشتر در این حالت ممکن است با تهیه عکس رادیولوژی یا اسکن ام آر آی (MRI) از مفصل زانو انجام شود. در بعضی موارد، پزشک ممکن است مقداری از مایع مفصلی را از زانو خارج کرده و آن را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال نماید. علاوه بر این پزشک ممکن است از بیمار بخواهد آزمایش خون انجام دهد.
درمان
همانطور که گفته شد، در درمان صدای زانو ، شرایط معمول و عادی است که نمی تواند خطری را متوجه زانو نماید و به همین خاطر این مشکل به تنهایی نیازمند روش درمانی خاصی نیست. به هر حال، در بعضی شرایط صدای زانو بعد از یک آسیب دیدگی یا پارگی در رباط ایجاد می شود و ممکن است در نتیجه شرایطی مثل ابتلا به آرتروز یا نرمی غضروف کشکک زانو (کندرومالاسی پاتلا) باشد.
به این ترتیب لازم است درباره وضعیت ایجاد شده با پزشک ملاقات شده و از روش های مناسب برای درمان تق تق زانو استفاده شود. در این شرایط پزشک ممکن است داروهای تسکین درد و نیز داروهای ضد التهاب برای بیمار تجویز نماید. علاوه بر این ممکن است به بیمار توصیه شود از بریس برای بی حرکت کردن زانو و ایجاد امکان بهبود التهاب یا آسیب دیدگی ایجاد شده استفاده نماید.
در این زمان معمولاً از بیمار خواسته می شود با مراجعه به مراکز فیزیوتراپی از یک برنامه توان بخشی به منظور بازیابی قدرت و ثبات مفاصل زانو و بهبود دامنه حرکت استفاده کند.
در شرایطی که موقعیت قرارگیری مفصل زانو در محل صحیح نباشد، پزشک به بیمار کمک می کند وضعیت مفاصل را تنظیم مجدد کرده و مشکل را بر طرف نماید. در این حالت نیز از تمرین های کششی و تقویتی برای انجام آن ها در خانه به منظور حمایت از عضلات، تاندون ها و رباط های اطراف مفصل و رفع علت صدا دادن زانو و تق تق زانو استفاده می شود. ضعیف شدن عضله چهار سر ران یکی از دلایل اولیه ایجاد درد زانو است و به همین خاطر انجام تمرین های حرکتی تقویتی در این ناحیه می تواند آن را رفع کند.