آسیب دیدن مچ پا، یکی از شایع‌ترین انواع آسیب‌ها برای استخوان‌ها و مفاصل است. معمولاً، میزان درد، عدم توانایی برای راه رفتن و یا نگرانی از شکسته بودن یک استخوان، علل مراجعه‌ی افراد به اورژانس می‌باشند.
آناتومی مچ پا
مچ پا از به هم رسیدن سه استخوان تشکیل شده است
- استخوان درشت نی که استخوان اصلی ساق پا بوده و قسمت درونی مچ پا را تشکیل می‌دهد.
- استخوان نازک نی که در ساق پا موازی با درشت نی بوده و قسمت خارجی مچ پا را تشکیل می‌دهد.
- انتهای دو استخوان درشت نی و نازک نی، قوزک پا را تشکیل می‌دهند. این دو استخوان به همراه یکدیگر، یک قوس فرورفته را می‌سازند که بر روی استخوان تالوس قرار می‌گیرد.
این سه استخوان (درشت نی، نازک نی و تالوس) عناصر استخوانی مچ پا می‌باشند.
یک پوشش لیفی (فیبروز) به نام کپسول مفصل که با یک لایه‌ی نرم‌تر به نام سینوویوم پوشیده شده است، ساختار مفصل را دربر می‌گیرند. کپسول مفصل، حاوی مایع سینوویال است که از غشای سینوویوم ترشح شده است. مایع سینوویال، به سطوح درون مفصل اجازه‌ی لغزیدن بر روی همدیگر را می‌دهد.
مفصل مچ پا به وسیله‌ی چندین رباط محکم و باثبات شده است. رباط‌ها بافت‌هایی هستند که استخوان‌ها را در کنار یکدیگر نگه می‌دارند.
علل شکستگی‌های مچ پا
زمانی که بر روی مچ پا، فشاری بیش از حد تحمل آن وارد شود، این مفصل آسیب می‌بیند.
- اگر تنها رباط‌ها کشیده و یا پاره شده باشند، مچ پای شما پیچ خورده است.
- اگر استخوانی بشکند، مچ پای شما شکسته است.
- شکستگی‌ها ممکن است به طور هم‌زمان با پارگی رباط‌ها ایجاد شوند. ممکن است این عارضه به دلایل مختلف ایجاد شود:
- پیچاندن بیش از حد مچ پا
- چرخاندن مچ پا به طرفین
- خم و راست کردن مفصل
- وارد کردن فشار بسیار زیاد بر روی مفصل با فرود آمدن بر روی پاها مثلاً به هنگام پریدن از ارتفاع بلند
علائم شکستگی مچ پا
علائم شکستگی مچ پا، معمولاً واضح اند:
- درد، شایع‌ترین نشانه است.
- معمولاً درد در نقطه‌ی دقیق شکستگی احساس نمی‌شود.
- ممکن است شکستگی‌های دیگری در پا و یا زانوها نیز ایجاد شده باشند (به خصوص در انگشت کوچک پا) که ایجاد درد کنند.
- معمولاً درد در مچ پا، شما را از حرکت متوقف خواهد کرد.
- ورم و التهاب اطراف مچ پا نیز بسیار شایع است.
- ورم و التهاب نشان دهنده ی آسیب به بافت‌های نرم و خونریزی در اطراف مفصل و یا خارج شدن مایع مفصلی از آن می‌باشد. البته احتمال خونریزی بیشتر است.
- زمانی که خون وارد مفصل شود، به آن همارتروز می‌گویند.
- ممکن است در اطراف مفصل، کبودی آبی و سیاه مشاهده شود، البته نه در همان موقع. این کبودی می‌تواند به سمت کف پا و یا به سمت انگشتان منتشر شود.
- در شکستگی های شدید، ممکن است بدشکلی‌های استخوانی در اطراف مفصل به‌وضوح دیده شوند.
- ممکن است پوست شما بر روی یک استخوان شکسته شده در زیر آن، کشیده شود.
- ممکن است استخوان‌ها بیرون زده و به‌وضوح قابل رؤیت باشند.
- در صورت آسیب رسیدن به اعصاب یا رگ‌های خونی که پای شما را تغذیه می‌کنند، ممکن است درد بیشتر، رنگ پریدگی پوست پا، بی‌حسی و یا عدم توانایی حرکت دادن پا و انگشتان را تجربه کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
هنگام آسیب به مچ پا، راه‌های مختلفی برای تصمیم در مورد مراجعه به پزشک و یا مرکز اورژانس وجود دارند. در صورت بروز موارد زیر، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید:
- عدم توانایی تحمل وزن بر روی مچ پا
- با وجود استفاده از داروهای مسکن، درد شما غیر قابل‌تحمل باشد.
- مراقبت‌های خانگی نتوانند درد شما را کاهش دهند.
در صورتی که نمی‌توانید به پزشک خود مراجعه کنید و هرگونه از علائم وجود شکستگی در مچ پا وجود دارند، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اورژانس مراجعه کنید.
در صورت وجود هر یک از موارد زیر، بلافاصله به مرکز اورژانس مراجعه کنید:
- بدشکلی واضح در استخوان‌های مچ پا
- استخوان‌های بیرون زده از پوست
- درد غیر قابل تحمل با وجود استفاده از داروهای مسکن
- عدم توانایی حرکت دادن انگشتان
- عدم توانایی حرکت دادن مچ پا
- بی حسی مچ پا و یا قسمتی از آن
- تغییر رنگ پا به رنگ آبی و یا سرد شدن آن
آزمایشات
زمانی که پزشک مچ پای شما را معاینه می‌کند، هدف اصلی او پیدا کردن یک شکستگی در استخوان‌ها و یا آسیب شدید و بی‌ثبات کننده به مفصل می‌باشد. بی‌ثبات بودن مفصل، معمولاً چندین شکستگی، یک شکستگی به همراه آسیب به رباط و در برخی موارد، تنها آسیب به رباط را نشان می‌دهد. پزشک، سابقه‌ی جراحات شما را بررسی کرده و سؤال‌هایی را از شما می‌پرسد. این سؤال‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند چراکه انواع مختلف آسیب، با انواع مختلف الگوهای شکستگی در ارتباط‌اند.
پزشک همچنین برای بررسی موارد زیر، یک معاینه‌ی فیزیکی را ترتیب می‌دهد:
- کبودی، ساییدگی و یا بریدگی
- ورم، خونریزی و آسیب به بافت
- درد، بدشکلی، و یا صدای ساییدگی استخوان‌های شکسته شده‌ی زانو، استخوان ساق پا، مچ پا و یا کف پا
- درد، سست بودن مفصل و یا پارگی کامل یک رباط
- مایع درون مفصل و ثبات مفصلی
- ضربان و شواهد مبنی بر آسیب به رگ‌های خونی
- داشتن حس و توانایی حرکت دادن پا و مچ پا
اگر پزشک به وجود شکستگی در استخوان مشکوک باشد، عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس از مچ پا مورد نیاز خواهد بود. پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد از زانو، ساق پا و یا کف پا بسته به محل درد، عکس‌برداری کنید.
درمان شکستگی مچ پا
درمان اولیه
اگر حس می‌کنید که پای شما شکسته است، بلافاصله با پزشک خود تماس گرفته و یا به مرکز اورژانس مراجعه کنید. می‌توانید تا قبل از رسیدن به مطب پزشک و یا مرکز اورژانس، کارهای زیر را انجام دهید:
- بر روی مچ آسیب دیده راه نروید تا از بدتر شدن آسیب جلوگیری کنید.
- مچ پا را بالا نگه دارید تا از میزان درد و ورم کاسته شود.
- به منظور کاهش درد و ورم، بر روی ناحیه‌ی آسیب دیده یخ بگذارید. دقت داشته باشید که یخ را به صورت مستقیم بر روی بافت آسیب دیده قرار ندهید. این کار برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از وقوع آسیب مؤثر است.
ایبوپروفن می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای جراحات مچ پا باشد، چرا که این دارو همراه با تسکین درد، التهاب را نیز کاهش می‌دهد. البته در صورت وجود هرگونه مشکل دارویی و یا در صورتی که در حال حاضر دارو و یا مکمل مصرف می‌کنید، قبل از مصرف ایبوپروفن با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان پزشکی
در صورت عدم نیاز به عمل جراحی، نوع شکستگی و میزان ثبات مفصل شما، نوع آتل و یا گچ گرفتگی و مدت‌زمان استفاده از آن را تعیین می‌کند.
- در صورتی که استخوان‌های شما در جای مناسب خود قرار نداشته باشند، پزشک قبل از آتل و یا گچ گرفتن برای درمان شکستگی مچ پا، آن‌ها را در جای خود قرار می‌دهد.
- در صورتی که در مرکز اورژانس نتوانند استخوان‌ها را جا بیندازند، ممکن است به عمل جراحی نیاز پیدا کنید.
- همچنین در صورتی که هر استخوانی شکسته شده و از پوست بیرون زده باشد، به عمل جراحی نیاز پیدا خواهید کرد. در صورت بیرون زدن استخوان از پوست، به آن شکستگی مرکب می‌گویند. این نوع شکستگی‌ها، از شکستگی‌های معمولی جدی‌ترند.
- برخی از ترک خوردگی‌های خفیف مچ پا، نیازی به آتل و یا گچ گرفتن نداشته و در این موارد، شکستگی به عنوان نوعی پیچ خوردگی درمان می‌شود.
- به دلیل کوچک بودن این نوع شکستگی‌ها، با درمان ساده نیز به خوبی ترمیم می‌شوند.
- به هر صورت، با رسیدن هرگونه آسیب به مچ پا، تا زمانی که پزشک اجازه ندهد نباید با آن وزن زیادی را تحمل کرد.
- پس از کاهش ورم و معاینه‌ی دوباره، پزشک ارتوپد و یا پزشک خود فرد، مچ پا را از نو گچ گرفته و یا آتل‌بندی می‌کند. بسته به نوع شکستگی، ممکن است از انواع مخصوص گچ که می‌توان با آن‌ها راه رفت استفاده شده و یا گچ گرفتگی به صورت عادی انجام شود که در این حالت باید به کمک عصا حرکت کرد.
- بسته به میزان درد شما ممکن است پزشک داروهای مسکن درد قدرتمند تجویز کند. این داروها باید تنها در زمان نیاز مصرف شده و به هنگام مصرف آن‌ها نباید رانندگی کرده و یا کار حساس انجام داد.
مراقبت‌های آتی
مراقبت‌های آتی برای شکستگی مچ پا، به شدن آسیب بستگی دارند.
- ممکن است شما در روز بعد، به جراحی اورژانسی نیاز داشته باشید و یا ۱ تا ۲ هفته بعد، به جراحی به وسیله‌ی پزشک ارتوپد نیاز پیدا کنید.
- ممکن است تنها نیاز به معاینات مجدد توسط پزشک خودتان باشد
- اگر در اولین مراجعه‌ی شما به پزشک، برای شما آتل بسته شده، احتمالاً در مراجعه‌ی بعدی مچ پای شما گچ گرفته خواهد شد.
- شکستگی های معمولی، به حدود ۴ تا ۸ هفته زمان برای بهبودی نیاز دارند.
پیشگیری
پیشگیری از شکستگی مچ پا می‌تواند دشوار باشد.
- بسیاری از این جراحات در اثر “سرخوردن و افتادن” اتفاق می‌افتند. مراقبت از خود در طول فعالیت‌ها، می‌تواند بهترین راه پیشگیری باشد.
- استفاده از کفش مناسب به هنگام ورزش کردن نیز می‌تواند خطر آسیب را کاهش دهد.
نتیجه
بیشتر شکستگی های ساده، با عدم تحرک و فعالیت‌های بدون فشار، بهبود می‌یابند.
- می‌توان انتظار داشت که بیشتر شکستگی‌های مچ پا، بسته به شدت آن‌ها، بین ۴ تا ۸ هفته برای بهبودی استخوان‌ها به زمان احتیاج داشته باشند همچنین برای به دست آوردن محدوده‌ی حرکتی کامل و توانایی استفاده از مفصل، چندین ماه زمان لازم است.
- شکستگی‌های شدیدتر، به خصوص شکستگی‌هایی که نیاز به جراحی دارند، برای بهبودی به زمان بیشتری نیاز دارند.
- هرگونه شکستگی، می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز در مفصل آسیب‌دیده را افزایش دهد. هر چه آسیب وارده شدیدتر باشد، خطر ابتلا به آرتروز نیز بالا می‌رود.