اگرچه شاید لیست چک فاکتورهای یافتن بهترین ایمپلنت زانو بسیار زیاد باشد اما خوشبختانه معمولاً تصمیم‌گیری در مورد انتخاب بهترین نوع پروتز زانو در دست جراح ارتوپدی است. از این گذشته، جراحان تنها یکسری تولیدکنندگان و مدل‌های مختلفی از پروتز را که با آنها سروکار دارند را ترجیح می‌دهند. بسیار کم پیش می‌آید که پزشکان جراح با چندین مارک تجاری و بیش از چند نوع خاص از پروتز کار کنند. فراموش نکنید که جراحی که به آن مراجعه می‌کنید باید در انتخاب نوع دقیق ایمپلنت زانو تخصص کافی داشته باشد.
بادر نظر داشتن این قضیه، بیایید شما را با کلیه ایمپلنت‌های تعویض زانو آشنا کنیم. به این ترتیب می‌توانید تیم مراقبت خود را در تطبیق وضعیت خود با ایمپلنت انتخابی، سبک زندگی، سطح فعالیت و سایر الزامات یاری دهید.
بهترین نوع ایمپلنت زانو کدام است؟
در واقع بهترین پروتز زانو پروتزی است که:
- امکان انجام فعالیت‌های طبیعی و تحرک را به فرد بدهید.
- ماندگاری آن ۱۵ تا ۲۰ سال و یا بیشتر باشد.
- سابقه استفاده خوبی در افراد استفاده کننده از پروتز زانو داشته باشید (حداقل ۵ تا ۱۰سال سابقه).
- شرایط، نیازهای شما را برآورده کند (به عنوان مثال شرایط کسانی که به نیکل آلرژی دارند را در نظر بگیرد). پزشک جراح در مورد سبک زندگی، آلرژی و موارد دیگر از شما سوال خواهد کرد.
- جراح شما با مارک و نوع پروزتز انتخابی آشنایی داشته باشد.
ایمپلنت زانو از چه موادی ساخته شده است؟
مفصل زانوی طبیعی از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: قسمت داخلی، قسمت جانبی (سمت خارجی زانو) و پتلوفمورال (قسمت زیر کشکک زانو). در طی تعویض مفصل زانو، هر سه بخش زانو تعویض می‌شوند اما در پروتز جزئی زانو تنها یکی از این قسمت‌ها تعویض می‌شود. برای کاشت یک پروتز مصنوعی زانو چهار مؤلفه مصنوعی وجود دارد که شامل قسمت تیبیال، استخوان ران، پاتلار یا کشکک و یک اسپیسر (فاصله گذار) پلاستیکی می‌باشد.
- قسمت تیبیال (ساق ران): قسمت مسطحی است که به بالای ساق پا در قسمت جلویی پا (درشت نی) متصل می‌شود. این قسمت معمولاً از سکوی فلزی و نوعی ضربه‌گیر از جنس پلی اتیلن (پلاستیکی) ساخته شده است. این قسمت معمولاً از یک فلز نرمتر مانند آلیاژ تیتانیوم ساخته شده است.
- بخش فمورال (استخوان ران): این قسمت از پروتز مصنوعی زانو بزرگترین قسمت پروتز پای مصنوعی است که به شکلی منحنی به انتهای استخوان ران (فمور) متصل می‌شود. این قسمت از پروتز زانو از جنس فلزهای مختلف یا سرامیک ساخته می‌شود. به طور معمول، این قسمت از جنس آلیاژهای کبالت-کروم است. از آنجا که این قسمت از پروتز بیشترین تحرک را دارد لذا از دوام بالاتری برخوردار است.
- قسمت کشکک پروتز زانو: این بخش از پروتز زانو به شکل گنبد است که جایگزین کشکک آسیب دیدة زانو می‌شود که با استخوان ران.اصطکاک دارد. این قسمت از زانوی مصنوعی تنها در برخی از جراحی‌های تعویض زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جنس پلی اتیلن (پلاستیک با دوام) ساخته شده است.
- اسپیسر پلاستیکی: اسپیسر پلاستیکی بین بخش تیبیا (درشت نی) و بخش فمورال جا می‌گیرد. همانطور که از نام این محصول پیداست از پلاستیک (پلی اتیلن) ساخته شده است. این اسپیسر انعطاف‌پذیر پلاستیکی یک سطح صاف و لیز برای اتصال مفصل زانوی جدید ایجاد می‌کند تا به راحتی خم شود.
جنس پروتز زانو از چه نوع فلزی است؟
قطعات زانوی مصنوعی می‌توانند از جنس پلاستیک، فلز یا سرامیک قوی ساخته شوند. جنس تمامی پروتزهای مفصل زانو (فرقی نمی‌کند پروتز جزئی یا کامل) از چند مادة مختلف (احتمالاً فلز و پلاستیک) است. در بیشتر موارد، هر جزء از تیتانیوم، آلیاژهای کبالت-کروم یا ترکیب فلز تیتانیوم و کبالت ساخته شده است. مواد انتخاب شده باید بادوام باشند، انعطاف‌پذیری لازم را برای حرکت ایجاد به همراه داشته باشند و زیست سازگار باشند (بدین معنی که سازگاری لازم با بدن را داشته باشند، دچار خوردگی نشوند و با بدن واکنش ندهند).
آلیاژهای کبالت- کروم
آلیاژهای کروم یکی از متداول‌ترین مواد بکار رفته در ساخت اجزای ایمپلنت زانو هستند. این فلز زیست سازگار، محکم و بادوام است و در داخل بدن بیمار شکسته نمی‌شود. این ماده معمولاً برای کاشت فمور مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا بسیار محکم است و کاشت فمور در هنگام حرکت کشش زیادی را در برابر اسپیسر پلاستیکی ایجاد می‌کند. گاهی ممکن است که در کسانی که به نیکل آلرژی دارند بعضی از ذرات از این فلز وارد جریان خون شده و باعث بروز واکنش‌هایی در بدن شوند. لطفاً در صورت وجود آلرژی حتما این موضوع را به جراح خود اطلاع دهید زیرا گزینه‌های دیگری وجود دارد که وی می‌تواند از آنها استفاده کند.
تیتانیوم و کبالت تیتانیوم
معمولا از تیتانیوم خالص به اندازه‌ی کبالت تیتانیوم در ساخت پروتز زانو استفاده نمی‌شود. کبالت تیتانیوم به عنوان آلیاژهای کبالت- کروم در اجزای پروتز مفصل زانو کاربرد دارد. آلیاژهای تیتانیوم زیست سازگار هستند، دچار خوردگی نمی‌شوند و در داخل بدن بیماری تغییر نمی‌کنند. کبالت تیتانیوم دارای کشش بیشتری است و با استخوان طبیعی اطراف ایپملنت سازگاری بهتری دارد. از آنجا که این فلز نرمتر است لذا تمایل دارد نبود قسمت استخوانی پروتز را که در آن ضربه‌گیر پلاستیکی قفل می‌شود را جبران کند. در قسمت تیبیا، انتخاب فلز اهمیت کمتری دارد زیرا در این قسمت در حین حرکت کشش یا اصطکاک چندانی وجود ندارد.
پلی اتیلن
پلی اتیلن نوعی پلاستیک قوی در ساخت بخش (کشکک زانو) و اسپیسر پلاستیکی پروتز است. اجزای پلاستیکی به اجزای فلزی این اجازه را می‌دهند تا در طول حرکت به آرامی لیز بخورند. پلی اتیلن عاری از هرگونه فلزی است.
اگر سابقه دارید که پوست شما نسبت به جواهرات فلزی واکنش نشان دهد یا مطمئن نیستید که نسبت به فلزات حساسیت دارید یا نه بهتر است به یک متخصص مراجعه کنید و از وی بخواهید که بدن شما را نسبت به این قضیه آزمایش کند. به طور کلی، جزء فمورال تنها جزء مصنوعی است که افرادی که نسبت به نیکل حساسیت دارند باید به هنگام انتخاب ماده و نوع پروتز زانو به آن دقت کنند. در پروتزهای زانو از آنجا که کبالت کروم فلزی بسیار سخت و با دوام است لذا بیشتر قسمتهای استخوان ران (فمورال) از جنس آن ساخته شده‌اند. بخش تیبیا ( دیگر قسمت ساخته شده از فلز) معمولا از یک آلیاژ تیتانیوم نرمتر که نیکل بکار رفته در آن بسیار اندک است (تقریبا نامحسوس) ساخته شده است.
انواع پروتز زانو کدامند؟
آیا در فکر استفاده از پروتز کامل زانو هستید؟ انواع مختلفی از ایمپلنت زانو وجود دارد که در جراحی تعویض زانو مورد استفاده قرار میگیرند. انواع مختلف پروتز را بر اساس موادی دسته‌بندی می‌کنند که به هنگام خم شدن زانو با هم تماس برقرار می‌کنند یا دچار اصطکاک می‌شوند:
- فلز روی پلاستیک: این نوع پروتز رایج‌ترین نوع ایمپلنت زانو است. این نوع پروتز دارای یک بخش فلزی در قسمت فمورال است که بر روی اسپیسر پلاستیکی پلی اتیلن متصل به جزء تیبیال سوار می‌شود. فلزاتی که معمولاً در ساخت این نوع پروتز مورد استفاده قرار میگیرند شامل کبالت کروم، تیتانیوم، زیرکونیوم و نیکل هستند. فلز روی پلاستیک ارزان‌ترین نوع ایمپلنت زانو است و بیشترین سابقه را در ایمنی و دوام دارد. با این حال، یک مشکلی که می‌توان به آن گرفت این است که ممکن است یک واکنش ایمنی ناشی از ذرات ریزی که اسپیسر را می‌پوشانند اتفاق بیفتد. این امر می‌تواند باعث شکسته شدن استخوان و متعاقبا و باعث شل شدن و خرابی ایمپلنت شود. البته امروزه پیشرفت‌های حاصل شده در روند تولید باعث کاهش چشمگیر فرسایش قسمت پلاستیکی در پروتزها شده است.
- سرامیک روی پلاستیک: در این نوع پروتز از یک جزء سرامیکی استخوان ران به جای فلز استفاده می‌شود (یا یک جزء فلزی با روکش سرامیکی). این نوع پروتز نیز روی یک اسپیسر پلاستیکی قرار می‌گیرد. افرادی که به نیکل مورد استفاده در ایمپلنت‌های فلزی حساس هستند می‌توانند از پروتزهای نوع سرامیکی استفاده کنند. ذرات پلاستیکی حاصل از این نوع ایمپلنت نیز می‌توانند منجر به واکنش ایمنی بدن شوند.
- سرامیک روی سرامیک: در این دسته از پروتزها، اجزای فمورال (استخوان ران) و تیبیال هر دو از سرامیک ساخته شده‌اند. قطعات سرامیکی کمترین احتمال ایجاد واکنش در بدن را به همراه دارند. با این حال، پروتزهای سرامیکی زانو می‌توانند هنگام راه رفتن سر و صدا کنند. حتی در موارد نادر ممکن است تحت فشارهای سنگین به قطعات ریز خرد شوند که باید برای بیرون آوردنشان فرد تحت عمل جراحی قرار گیرد.
- فلز بر روی فلز : در این نوع از پروتزهای زانو، اجزای استخوان ران (فمورال) و تیبیال هر دو از جنس فلز هستند. در سالهای اخیر به دلیل نگرانی در مورد اثر نشت فلز در جریان خون، ایمپلنت‌های فلزی بسیار کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. این موضوع حاصل از تجزیه شیمیایی سخت‌افزار ایمپلنت است. در ابتدا تمام ایمپلنت‌های فلزی برای ایجاد جایگزین‌های مفصل پایدار برای استفاده‌ی افراد جوان ساخته می‌شدند. اما اثرات فلز بکار رفته در ساخت پروتز زانو می‌تواند باعث ایجاد التهاب، درد و احتمالاً آسیب به بدن فرد شود. استفاده از ایمپلنت‌های فلزی احتمالا تنها برای مصرف مردان جوان و فعال در نظر گرفته شود زیرا معمولا این پروتزها نسبت به سایرین از دوام بیشتری برخوردار هستند. نکته دیگر این است که زنان باردار نباید از این نوع از پروتزهای زانو استفاده کنند زیرا تا به امروز اثرات آن بر روی جنین نامعلوم است.