آب آوردن یا ورم زانو به حالتی گفته میشود که مایع اضافه در داخل مفصل زانو یا اطراف آن تجمع کند.
آب آوردن زانو به عنوان یکی از عوارض شایع ناشی از انواع مختلف آرتروز، عفونت و آسیب‌دیدگی زانو شناخته میشود. واکنش طبیعی بدن نسبت به عواملی از قبیل آرتروز، آسیب‌دیدگی لیگامنت‌های زانو و عفونت در مفصل زانو آن است که یک مایع محافظ را در اطراف مفصل زانو انباشته می‌کند. نوع مایعی که در اطراف زانو انباشته میشود، به نوع بیماری یا آسیب‌دیدگی که باعث آن شده است، بستگی دارد.
زانوی من چگونه ورم می‌کند؟
زانوی شما به این علت ورم می‌کند که مایعی در داخل آن تجمع می‌کند. این مایع می‌تواند خون باشد که بعد از آسیب‌دیدگی یا مصدومیت از ناحیه زانو در داخل مفصل آن تجمع می‌کند. ممکن است مایع انباشته در زانو مایعی به رنگ زرد باشد که رنگ طبیعی مایع مفصلی است. همچنین ممکن است این مایع به حالت تیره باشد که در بیماران مبتلا به نقرس، بیماری لایم یا عفونت زانو دیده میشود.
التهاب مفصل زانو به عنوان شایع‌ترین علت ورم و آب آوردن زانو شناخته میشود. سلول‌هایی که لایه آستر داخلی مفصل زانو را تشکیل داده‌اند به شکل یک لایه بسیار نازک مرتب شده‌اند. این لایه را اصطلاحاً سینوویوم یا غشای سینوویال می‌نامند. اگر لایه سینوویوم تحریک شود یا آسیب ببیند، مقدار مایع بیشتر از حد طبیعی تولید می‌کند و این منجر به متورم شدن زانو میشود.
علل ورم و آب آوردن زانو
شایع‌ترین علل ورم زانو شامل موارد زیر است:
استئوآرتروز
استئوآرتروز و روماتیسم از شایع‌ترین علل ورم و آب آوردن مفصل زانو به شمار می‌روند. استئوآرتروز عارضه‌ای است که در اثر آن، بافت غضروف یا ضربه‌گیرهای داخل مفصل زانوی شما فرسوده شده و از بین می‌رود. این بیماری همچنین در مواد شیمیایی موجود در داخل مفصل زانو نیز تغییراتی ایجاد می‌کند و محیط دردناک و آزاردهنده‌ای را در داخل مفصل زانو به وجود می‌آورد. این فرایند باعث میشود که غشای سینوویوم در مفصل زانو تحریک شود و مقدار زیادی مایع مفصلی تولید کند. گاهی اوقات مایع انباشته شده در زانو به پشت مفصل زانو نیز منتقل میشود و باعث ایجاد ورم در پشت زانو می‌گردد. اگر مشاهده کردید که پشت زانوی شما متورم شده است، احتمالاً ناشی از عارضه‌ای به نام کیست بیکر می‌باشد. به بیان ساده، کیست بیکر یک کیسه پُر از مایع است که در پشت زانو قرار دارد.
مصدومیت و آسیب‌دیدگی
ورم ناشی از آسیب‌دیدگی زانو و یا ورم زانوی کودک بعد از ورزش و بازی می‌تواند نشان‌دهنده آسیب‌دیدگی مینیسک یا رباط صلیبی قدامی در زانو باشد. هر دوی این ساختارها به خاطر آسیب‌دیدگی دچار خونریزی شدید می‌شوند. چنین آسیب‌هایی باید هر چه زودتر و قبل از آنکه خیلی دیر شود، توسط پزشک ارتوپد مورد معاینه قرار بگیرد. پارگی مینیسک می‌تواند باعث آب آوردن زانو نیز بشود.
بیماری نقرس یکی از علل نه چندان شایع برای ورم دردناک در ناحیه مفصل زانو به شمار می‌رود. ورم زانو به خاطر بیماری نقرس معمولاً خیلی دردناک‌تر از ورم‌های ناشی از آرتروز خفیف یا ملایم می‌باشد.
بیماری شبه نقرس (CPPD)
بیماری شبه نقرس نیز می‌تواند باعث متورم شدن مفصل زانو شود. درد ناشی از این عارضه معمولاً به شدت دردهای ناشی از نقرس یا استئوآرتروز شدید نیست. گاهی اوقات بیمارانی با شکایت از ورم، ناراحتی و خشکی مفصل زانو به ما مراجعه می‌کنند و ما در عکس‌های اشعه ایکس که از زانوی آنها گرفته میشود، شواهد بیماری شبه نقرس را مشاهده می‌کنیم.
عفونت
ورم زانو در صورتی که به خاطر بیماری لایم باشد، معمولاً درد و ناراحتی چندان زیادی به همراه ندارد. در این شرایط شایع‌ترین مشکلاتی که برای بیمار پیش می‌آید، خشکی و ورم مفصل زانو است که با استفاده از درمان‌های خانگی مانند داروهای بدون نسخه، یخ و گرما درمانی هم برطرف نمی‌شود.
نشانه‌ها و علائم آب آوردن زانو
درد زانو همراه با ورم، از شکایت‌های معمول در بسیاری از بیماران می‌باشد. زانوی متورم ممکن است به خاطر التهاب، نسبت به تماس، بسیار حساس شده و گرم شود. تورم زانو همچنین می‌تواند با خشکی مفصل همراه باشد. به این معنی که خم و راست کردن زانو در بعضی حالت‌های خاص، بسیار مشکل میشود. اگر زانوی شما متورم شود و ورم آن با درد شدیدی همراه باشد، باید در اسرع وقت یا به صورت اورژانسی مورد معاینه قرار بگیرید تا مطمئن شوید که این ورم به خاطر عفونت نیست. معمولاً ورم‌های ناشی از عفونت یا بیماری نقرس با درد بسیار شدیدی همراه است که شدت آن از درد ورم‌های ناشی از سایر عوامل ایجاد کننده التهاب، خیلی بیشتر است. بنابراین اگر زانوی شما متورم، گرم و شدیداً دردناک باشد، باید مایع داخل آن به منظور تشخیص بیماری نقرس یا عفونت زانو مورد آزمایش قرار بگیرد.
درمان ورم زانو
روش مورد استفاده برای درمان ورم زانو به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. معمولاً اولین اقدامات درمانی شامل استراحت، گذاشتن یخ و مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی می‌باشد.
در مورد آرتروزهای التهابی از قبیل آرتروز روماتیسمی و آرتروز پسوریاتیک، درمان عارضه می‌تواند شامل مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، داروهای استروئیدی، داروهای ضد روماتیسم و عوامل بیولوژیکی از قبیل بازدارنده‌های عامل نکروز توموری باشد.
بیماری نقرس حاد با استفاده از دارویی به نام کلشیسین و نیز داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی درمان میشود.
برای درمان آرتروز باکتریایی حاد اغلب از داروهای آنتی‌بیوتیک به صورت تزریق داخل وریدی استفاده میشود. علاوه بر آن در اغلب موارد، چرک و مواد عفونی داخل مفصل زانو از طریق جراحی باز تخلیه میشود.
برای درمان آسیب‌دیدگی رباط‌ها، مینیسک‌ها و یا ترمیم شکستگی‌های مفصل زانو نیز اغلب نیاز به عمل جراحی و کمک به پایداری بیشتر مفصل زانو می‌باشد. به طور کلی درمان‌های رایج برای آب آوردن زانو عبارتند از:
بریس و زانوبند
استفاده از زانوبندهای محافظ یا جلوگیری کننده از آسیب‌دیدگی زانو، یکی از راهکارهایی است که در کاهش وقوع آسیب‌های زانو و یا کاهش شدت این آسیب‌ها تأثیر دارد. این زانوبندها بدون آنکه محدودیتی در توانایی حرکتی مفصل زانو ایجاد کنند، از آسیب رسیدن به رباط‌های مفصل زانو جلوگیری می‌کنند.
استفاده از یک باند کشی برای بستن زانوی آسیب‌دیده باعث افزایش فشار در فضای «بیرون» سلول‌ها میشود و از این طریق فشار در فضای بین سلولی (بین شبکه‌ای) به طور مصنوعی افزایش داده میشود تا بر فشار داخل سلولی غلبه کند. هنگامی که فشار در فضای بین سلولی از فشار داخل سلول بیشتر میشود، جهت شیب فشار نیز تغییر می‌کند و در نتیجه، حرکت مایع از داخل به خارج سلول و تجمع آب در فضای مفصل زانو متوقف میشود.
ورزش
بهترین ورزش‌ها برای تسکین ورم زانو، آن ورزش‌هایی هستند که بدون ایجاد درد و التهاب موجب بهبود عملکرد مفصل زانو می‌شوند. این ورزش‌ها می‌تواند شامل شنا، ورزش‌های تقویتی و حرکات کششی باشد. با این حال باید به خاطر داشته باشید که نوع حرکات ورزشی به نوع آسیب‌دیدگی زانو و علائم آن و چندین عامل دیگر بستگی دارد و باید حتماً توسط پزشک متخصص طب فیزیکی برای شما تجویز شود.
تزریق
اگر علائم ورم و آب آوردن زانوی شما خیلی شدید باشد و یا نسبت به سایر روش‌های درمانی پاسخ ندهد، می‌توان از تزریق کورتیکواستروئید به عنوان یک گزینه دیگر استفاده کرد. داروهای کورتیکواستروئید حاوی استروئیدهایی هستند که در کاهش التهاب تأثیر دارند.
اوزون درمانی
تزریق اوزون در داخل مفصل، روشی است که بر مبنای تلفیق اصول روش‌های نورال تراپی و اوزون تراپی عمل می‌کند. در این روش، ترکیبی از پروکائین، داروهای ضد التهاب، داروهای هومئوپاتیک، ویتامین‌ها، مواد معدنی و گاز اوزون / اکسیژن به درون زانوی ورم کرده و نواحی دردناک اطراف آن تزریق میشود.
آسپیراسیون
در این روش، آب انباشته شده در داخل مفصل زانو با استفاده از یک سرنگ توسط پزشک تخلیه میشود. البته در بعضی از موارد بعد از مدتی زانو مجدداً آب می‌آورد.
جراحی
- جراحی زانو به روش آرتروسکوپی: در این روش پزشک با استفاده از دوربینی که بر روی یک میله انعطاف‌پذیر به نام آرتروسکوپ تعبیه شده است، می‌تواند فضای داخل زانوی شما را ببیند و نشانه‌های آسیب‌دیدگی را در آن مشخص کند. سپس جراح می‌تواند آسیب‌های مشاهده شده را از همین طریق ترمیم نماید.
- جراحی تعویض مفصل زانو: اغلب بیماران مبتلا به استئوآرتروز زانو نیازی به انجام عمل جراحی ندارند. اما در صورتی که مفصل زانو دیگر قادر به تحمل وزن بدن نباشد، ممکن است از جراحی تعویض مفصل برای درمان آن استفاده شود.
مراقبت از خود در زمان ورم زانو
هنگامی که از مشکل ورم و آب آوردن زانو رنج می‌برید، می‌توانید با انجام اقدامات زیر، از خود بیشتر مراقبت کنید:
- استراحت کردن: تا زمانی که زانوی شما متورم و دردناک است، تا جایی که می‌توانید از فعالیت‌های شدید و فشار وارد کردن بر زانو خودداری کنید.
- یخ گذاشتن و بالا نگه داشتن زانو: سرما درمانی می‌تواند به کنترل درد و ورم زانو کمک کند. برای این منظور می‌توانید بسته‌های یخ را هر 2 تا 4 ساعت یکبار به مدت 15 تا 20 دقیقه بر روی زانوی متورم و دردناک خود بگذارید. به جای بسته‌های یخ می‌توانید یک کیسه حاوی قطعات یخ، سبزیجات فریز شده یا یک حوله که آن را در فریزر سرد کرده‌اید، استفاده کنید.
- داروهای مسکن: داروی پاراستامول اغلب در تسکین درد زانو کارآیی، خوبی دارد. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی نیز به تسکین درد و التهاب زانو کمک می‌کند. اگر مصرف انواع بدون نسخه این داروها تأثیری در برطرف کردن درد شما نداشت، از پزشک بخواهید تا داروی مناسب را برایتان تجویز کند.
- کنترل وزن بدن: کم کردن وزن بدن می‌تواند فشار وارد بر زانوهای شما را به حداقل برساند و به حفاظت از مفصل زانوی شما در زمانی که فعالیت‌های شدید انجام می‌دهید، کمک کند.