خشکی زانو به همراه درد زانو معمولاً پس از نشستن طولانی‌مدت یا پس از یک ورزش شدید (بخصوص دویدن) آغاز می‌شود. روش‌های خانگی زیادی وجود دارند که افراد آنها را برای درمان خشکی زانو امتحان می‌کنند اما معمولا این روش‌ها موثر نیستند درمان‌های قطعی کمی برای رفع خشکی زانو وجود دارد. خشکی مفاصل انجام فعالیت‌ها و زندگی عادی روزانه به خصوص راه رفتن، رانندگی و انجام مسئولیت‌های خانه و انجام کارها و مشاغل را برای افراد دشوار می‌کند.
خشکی زانو چگونه روی می دهد؟
زمانی که فرد خشکی زانو را تجربه می‌کند معنی آن این است که مشکلی در مفصل زانو وجود دارد. در هر یک از مفاصل بدن یک کیسه پر از مایع وجود دارد که انتهای دو استخوان را احاطه یا آنها را دربر گرفته است. مایع باید شبیه روغن‌موتور، غلیظ و لزج باشد. در راستای این کیسه، غضروف است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند. غضروف مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند و کار آن این است که هر جا فشاری بر روی مفصل باشد بار فشار را در بخش وسیعی از بدن توزیع کند. هنگامی‌که غضروف زانو نرم یا ناهموار شود مایع درون زانو نسبت به این حالت واکنش نشان می‌دهد و این مایع بیشتر از آن چیزی که باید رقیق می‌شود که این حالت در نتیجه منجر به خشکی زانو می‌گردد.
دلایل خشک شدن مفصل زانو
اولین و شاید شایعترین علتی که موجب خشکی زانو می‌شود نشستن طولانی‌مدت در پشت میز است. پس از بلند شدن و راه رفتن شاید 15 تا 20 قدم بردارید تا احساس کنید که زانو لغزنده شده و احساس بهتری دارید. یکی از شایعترین علل خشکی یا سفت شدن زانو، پارگی رباط یا پارگی مینیسک، زانودرد مزمن و آرتروز زانو می‌باشد. علت‌های احتمالی دیگر نظیر آسیب‌دیدگی پا، کمتر موجب بروز خشکی زانو می‌شوند.
- پارگی رباط زانو یا مینیسک
- زانودرد مزمن
- آرتروز زانو
- کشیدگی یا رگ به رگ شدن عضلات
- آب آوردن مفصل زانو
- تاندنیت یا التهاب تاندون
- نرمی کشکک زانو
- آسیب‌دیدگی پا
علائم و نشانه‌های مرتبط با بیماری
از میان تمام افرادی که به علت خشکی و سفت شدن زانو به پزشک مراجعه می‌کنند، 93% آنها زانودرد دارند و 59% از آنها دارای تورم در زانو هستند و 26% از این افراد به عارضه خشکی یا سفتی عضلات مفصل لگن دچار می‌باشند. از علائم زانو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- زانودرد
- متورم شدن زانو
- سفتی یا سختی عضلات مفصل لگن
- لگن درد
- خشکی یا سفت شدن مفصل قوزک پا
- وزوز گوش
- اسپاسم یا گرفتگی انگشتان پا
- سستی پا
- درد کشاله ران
- وجود غده یا توده در زانو
- ضعف عضلات زانو
تشخیص
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی درباره مشکلات خاصی از جمله دیگر علائم و نشانه‌هایی که فرد در کنار خشکی مفصل زانو آنها را حس می‌کند سؤالاتی خواهد پرسید. در صورتی که شما پس از یک آسیب‌دیدگی جدید، در حال تجربه علائمی هستید حتماً این موضوع را به فیزیوتراپیست اطلاع دهید. همچنین درمانگر درباره تاریخچه بیماری‌های قبلی و دیگر مشکلات سلامتی نظیر آرتروز زانو که ممکن است به آنها دچار باشید از شما سؤال خواهد کرد.
اغلب بیماران مبتلا به خشکی و سفتی مفصل زانو تصویربرداری پرتونگاری، عکس‌برداری ساده با اشعه ایکس، تصویربرداری با تشدید مغناطیس (ام آر آی)، استفاده از اسپلینت، ورزش‌های فیزیوتراپی، اکسیزیون، دیگر روش‌های تشخیصی (ملاقات، ارزیابی و معاینه و مشاوره) و دیگر روش‌های درمانی را دریافت می‌کنند.
درمان
متخصص طب فیزیکی پس از پرسیدن سؤالات و انجام معاینه جسمی و ارزیابی، بر اساس علائم و نشانه‌های موجود در شما، نیازها و اهدافتان، یک برنامه‌ی جامع فیزیوتراپی مخصوص را برایتان تهیه می‌کند. نوع فیزیوتراپی که دریافت می‌کنید به شرایط و وضعیت خاص شما بستگی دارد. در اکثر موارد خشکی مفاصل ممکن است با نشانه‌ها و علائم دیگر نظیر درد و التهاب، محدود شدن دامنه حرکتی و ضعف عضلانی همراه باشد. فیزیوتراپیست به شما کمک خواهد کرد که روش درمانی که مناسب مشکل شماست را تعیین کنید.
برنامه درمانی شما ممکن است دربرگیرنده ترکیبی از روش‌های زیر باشد:
- سرما درمانی
- استعمال کیسه آب گرم
- تحريك الكتريكي عصب از طريق پوست TENS
- اولتراسوند تراپی (درمان با امواج صوتی)
- ماساژ بافت نرم
- درمان دستی
- شیوه‌های درمانی دیگر نظیر لیزرتراپی، شاک ویو تراپی، مگنت تراپی
- ورزش‌های فیزیوتراپی
- تمرینات افزایش دامنه حرکتی
- تمرینات عمومی
- تمرینات کششی
- تمرینات کششی پیشرونده
- استفاده از وسایل کمک حرکتی یا وسایل راه رفتن (برای مثال عصا و واکر)
- تمرینات تعادلی
- آموزش بیمار
- درباره خشکی مفصل و شرایط خاص شما
- خود مراقبتی در خصوص علائم در منزل
- برنامه ورزشی خانگی
- جلوگیری از آسیب‌دیدگی
ورزش‌های برای درمان خشکی زانو
در اینجا به چند تمرینی که شما می‌توانید آنها را جهت درمان مشکل به طور روزانه انجام دهید اشاره شده است.
بالا آوردن مستقیم پا
خشکی زانو معمولاً موجب بروز درد در اطراف، زیر و یا جلوی کشکک زانو می‌شود. حرکت بالا آوردن مستقیم پا، بدون اینکه در زیر کشکک زانو تنش ایجاد کند، موجب تقویت عضلاتی می‌شود که از زانو حمایت می‌کنند. حرکت بالا آوردن پا را در حالی انجام دهید که به صورت صاف بر روی زمین دراز کشیده‌اید و در حالی که یکی از پاها را بر روی زمین کمی خم کرده‌اید، پای دیگر را در هوا تا آنجا که ممکن است به شکلی مستقیم نگه دارید. این حالت را تا 10 ثانیه حفظ کنید همین حرکت را در پای دیگر تکرار کنید. این تمرین را در هر پا 10 بار تکرار کنید. این تمرین عضلات سر ران را تقویت و عضلات را درگیر می‌کند تا از زانو حمایت کنند.
کشش عضله چهار سر ران
به علت اینکه عضلات چهار سر ران به بالا آوردن زانو کمک می‌کنند، این حرکات باعث جلوگیری یا کاهش خشکی زانو می‌شود. سفتی در عضله چهار سر ران و زانو می‌تواند برداشتن پا از روی زمین را دشوار کند. حرکت کشش عضلات چهار سر ران را در حالی انجام دهید که مستقیم ایستاده‌اید و در حالی که برای گرفتن قسمت اطراف قوزک پا و بالا آوردن آن به سمت باسن از یک دست استفاده می‌کنید، جهت حفظ تعادل، با دست دیگر به یک جسم بی‌حرکت بگیرید. به یاد داشته باشید که کمر را صاف نگه‌دارید و نگذارید زانو به سمت جلو حرکت کند.
انقباض عضلات چهار سر داخلی به صورت ایستا
انجام حرکات کششی برای آسانتر شدن تحرک زانو و قوی شدن آن جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی ضروری است. برای انجام این حرکت بر روی یک تخت به صورت صاف بنشینید. در حالی که حوله‌ای در زیر زانویتان قرار داده‌اید، با فشار دادن زانو بر روی حوله، عضله چهار سر زانو را سفت کنید. انگشتان خود را بر روی عضلات داخلی چهار سر ران قرار دهید تا سفت شدن عضلات را در هنگام انقباض آنها احساس کنید. به مدت 5 ثانیه این وضعیت را حفظ نمایید و تا 10 بار این حرکت را سفت‌وسخت تا زمانی که احساس درد کنید تکرار کنید. به تدریج تعداد این تکرار و شدت انقباض را بیشتر کنید تا زانو تقویت پیدا کند.
