نرمی استخوان چیست؟

راشیتیسم یا نرمی استخوان، نرم و ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان است که معمولاً به دلیل کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین D ایجاد می‌شود. مشکلات نادر وراثتی نیز می‌تواند باعث ایجاد راشیتیسم شود. ویتامین D به جذب کلسیم و فسفر از مواد غذایی کمک می‌کند؛ بنابراین کمبود ویتامین D، حفظ مقادیر مناسب کلسیم و فسفر در استخوان‌ها را دشوار می‌کند و این می‌تواند باعث ایجاد راشیتیسم شود. به طور کلی اضافه کردن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی مشکلات استخوانی مرتبط با نرمی استخوان را اصلاح می‌کند. اگر نرمی استخوان به دلایل دیگری ایجاد شده باشد، ممکن است داروها و روش درمان کودک تغییر کند. برخی تغییرات ساختاری استخوان‌ها برای اصلاح ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. برخی مشکلات نادر ارثی مرتبط با کاهش فسفر یا سایر مواد معدنی، به داروهای دیگری برای اصلاح نیاز دارند.

راشیتیسم یا نرمی استخوان، نرم و ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان است که معمولاً به دلیل کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین D ایجاد می‌شود.

علائم نرمی استخوان چیست؟

علائم و نشانه‌های نرمی استخوان شامل موارد زیر است:

• تاخیر در رشد
• تاخیر در مهارت‌های حرکتی
• درد در ستون فقرات، لگن و پاها
• ضعف عضلانی

از آنجا که نرمی استخوان بافت نواحی در حال رشد در انتهای استخوان کودکان (صفحات رشد) را تحت تاثیر قرار می‌دهد، می‌تواند باعث ناهنجاری‌های اسکلتی زیر شود:

• پرانتزی شدن پا و زانو
• ضخیم شدن مچ دست و مچ پا
• سینه کبوتری و برجسته
• عدم درمان بیماری نرمی استخوان می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
• عدم رشد
• ستون فقرات خمیده و غیرطبیعی
• ناهنجاری‌های استخوانی
• نقایص دندانی
• تشنج

دلایل ایجاد نرمی استخوان چیست؟

بدن کودک برای جذب کلسیم و فسفر از مواد غذایی به ویتامین D احتیاج دارد، بنابراین در صورتی که ویتامین D به میزان کافی در دسترس بدن کودک وجود نداشته باشد و یا بدن فرد قادر به استفاده مناسب از ویتامین D موجود نباشد، کودک دچار راشیتیسم می‌شود. گاهی اوقات، کمبود یا عدم دریافت کافی کلسیم و ویتامین D می‌تواند باعث ایجاد نرمی استخوان شود.

کمبود ویتامین D

کودکانی که به اندازه‌ی کافی ویتامین D از این دو منبع دریافت نمی‌کنند، می‌توانند دچار کمبود شوند:

نور خورشید؛ پوست کودک در هنگام قرار گرفتن در مقابل نور خورشید به تولید ویتامین D می‌پردازد. در کشورهای توسعه یافته، کودکان زمان کمتری در خارج خانه می‌گذرانند و همچنین به احتمال زیاد از کرم‌های ضد آفتاب استفاده می‌کنند که این امر باعث عدم دریافت نور خورشید توسط پوست و عدم تولید ویتامین D می‌شود.

مواد غذایی؛ روغن ماهی، زرده تخم مرغ و ماهی‌های چرب مانند سالمون و ماهی خال مخالی یا قباد سرشار از ویتامین D هستند. علاوه بر آن ویتامین D به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند شیر، غلات و برخی از آب میوه‌ها اضافه شده است.

اختلال در جذب ویتامین D

برخی از کودکان با اختلالات مادرزادی در جذب ویتامین D به دنیا می‌آیند. برخی از این اختلالات عبارتند از:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده
• فیبروز کیستیک
• مشکلات کلیوی

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به راشیتیسم را افزایش دهند، عبارتند از:

پوست تیره؛ توانایی پوست تیره به دلیل دارا بودن مقادیر بالای ملانین در تولید ویتامین D از نور خورشید کاهش می‌یابد.

کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری؛ کودک متولد شده از مادر با کمبود شدید ویتامین D می‌تواند با علائم نرمی استخوان به دنیا بیاید یا در طی چند ماه پس از تولد علائم آن تظاهر می‌یابد.

زندگی در عرض‌های جغرافیایی شمالی؛ کودکانی که در مکان‌های جغرافیایی که نور خورشید به آن کمتر تابیده می‌شود زندگی می‌کنند، بیشتر از معرض ابتلا به راشیتیسم هستند.

تولد زودرس؛ نوزادانی که قبل از موعد مقرر متولد می‌شوند، دارای سطح ویتامین D کمتری هستند، زیرا مدت زمان حضور آنها در رحم جهت دریافت ویتامین از مادران کمتر است.

داروها؛ به نظر می‌رسد برخی از داروهای ضد تشنج و داروهای ضد ویروسی، که برای درمان عفونت HIV استفاده می‌شوند، در توانایی بدن جهت استفاده از ویتامین D اختلال ایجاد می‌کنند.

شیردهی؛ ویتامین D موجود در شیر مادر به اندازه‌ای نیست که بتواند از ابتلا به نرمی استخوان جلوگیری کند، بنابراین کودکانی که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می‌شوند، باید قطره ویتامین D دریافت کنند.

نرمی استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در طول معاینات بالینی، پزشک به آرامی روی استخوان‌های کودک فشار می‌آورد، ناهنجاری‌ها را بررسی کرده و در حین معاینه به موارد زیر توجه می‌کند:

جمجمه؛ نوزادان مبتلا به نرمی استخوان دارای استخوان جمجمه‌ی نرمی هستند و در بسته شدن فونتانل یا ملاج دچار تاخیر هستند.

پاها؛ در حالی که حتی پاهای کودکان نوپا سالم نیز کمی حالتی پرانتزی دارد، اما این کمان در کودکان مبتلا به راشیتیسم به صورت اغراق آمیزی دیده می‌شود.

قفسه سینه؛ قفسه سینه در کودکان مبتلا به نرمی استخوان دچار ناهنجاری می‌شود. این ناهنجاری‌ها می‌تواند باعث صاف و تخت شدن قفسه سینه و دنده‌ها یا حتی برجستگی و حالت قفسه سینه کبوتر شود.

مچ دست و مچ پا؛ مچ دست و پا در کودکان مبتلا بزرگتر و ضخیم تر از حالت نرمال است.

عکس رادیوگرافی ساده از استخوان‌های آسیب دیده می‌تواند ناهنجاری استخوان را نشان دهد، آزمایش خون و ادرار می‌تواند تشخیص نرمی استخوان را تأیید کند و همچنین بر پیشرفت درمان نظارت داشته باشد.

چگونه از نرمی استخوان پیشگیری کنیم؟

قرار گرفتن در معرض نور خورشید بهترین منبع تامین ویتامین D است، در اکثر فصول سال، 10 تا 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض آفتاب ظهر کافی است. با این حال اگر پوست تیره دارید، اگر زمستان است یا در عرض‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنید، ممکن است نتوانید ویتامین D کافی را از قرار گرفتن در معرض آفتاب دریافت کنید. علاوه بر این به دلیل جلوگیری از سرطان پوست، به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال باید از قرار دادن آن‌ها در نور آفتاب به صورت مستقیم خودداری و یا همیشه از ضد آفتاب و لباس‌های محافظ استفاده کرد.

به دلیل جلوگیری از سرطان پوست، به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال باید از قرار دادن آن‌ها در نور آفتاب به صورت مستقیم خودداری و یا همیشه از ضد آفتاب و لباس‌های محافظ استفاده کرد.

برای جلوگیری از راشیتیسم، مطمئن شوید که کودک شما غذاهایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین D هستند، مانند ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون و ماهی تن، روغن ماهی و زرده تخم مرغ، یا مواد غذایی غنی شده با ویتامین D را مصرف می‌کند.

غذاهای غنی شده با ویتامین D عبارتند از:

• مکمل‌های غذایی در نوزادان
• غلات
• نان
• شیر، اما شامل غذاهای تهیه شده از شیر مانند ماست و پنیر نمی شود
• آب پرتقال

برچسب‌ها مواد غذایی را بررسی کنید تا میزان ویتامین D غذاهای غنی شده مشخص شود.

اگر باردار هستید، در مورد مصرف مکمل‌های ویتامین D از پزشک خود سوال کنید.

دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند که همه نوزادان باید روزانه 400 IU ویتامین D دریافت کنند. به این دلیل که شیر انسان دارای ویتامین D کمی است، نوزادانی که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می‌شوند باید روزانه مکمل ویتامین D دریافت کنند.

در صورتی که نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند به مقدار کافی ویتامین D دریافت نکنند، ممکن است به مکمل‌های ویتامین D احتیاج داشته باشند.

درمان نرمی استخوان چیست؟

بیشتر مبتلایان به نرمی استخوان را می‌توان با مکمل‌های ویتامین D و کلسیم درمان کرد. در مصرف ویتامین D دوز تجویز شده توسط پزشک را به دقت دنبال کنید، زیرا مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند مضر باشد. پزشک با استفاده از عکس رادیوگرافی و آزمایش خون، پاسخ به درمان کودک را کنترل خواهد کرد و در صورت وجود هرگونه بیماری ارثی نادر که منجر به کمبود فسفر شود، ممکن است مکمل‌ها و داروهای دیگری تجویز کند. در بعضی موارد از ناهنجاری‌های پاها یا ستون فقرات، پزشک ممکن است برای قرار دادن بدن در وضعیت مناسب در هنگام رشد استخوان‌ها، استفاده از بریس را پیشنهاد کند و ناهنجاری‌های اسکلتی شدیدتر ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

در مصرف ویتامین D دوز تجویز شده توسط پزشک را به دقت دنبال کنید، زیرا مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند مضر باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از علائمی همچون درد استخوانی، ضعف عضلانی یا ناهنجاری‌های ظاهری اسکلتی در کودک، به پزشک خود مراجعه کنید.