شکستگی استخوان متاتارس هنگامی اتفاق می افتد که یکی از استخوان های کف پا ترک بردارد یا بشکند. این اتفاق ممکن است به دلیل یک آسیب ناگهانی (شکستگی حاد)، یا به دلیل فشار های مکرر (شکستگی استرس STRESS FRACTURE) به وجود آید.
استخوان های متاتارس در کجا قرار دارند؟
استخوان های متاتارس استخوان هایی در پا هستند که بیشترین احتمال شکستگی را دارند. در هر پا پنج عدد استخوان متاتارس وجود دارد. متاتارس ها استخوان هایی نازک و بلند هستند که استخوان های کوتاه پا را به ابتدای انگشتان پا متصل می کنند.
شکستگی استخوان متاتارس پنجم
در آسیب های ناگهانی به پا، بیشترین شکستگی در استخوان متاتارس پنجم به وجود می آید (شکستگی حاد). بر اساس نوع آسیبی که به پا وارد می شود شکستگی استخوان متاتارس ممکن است در نقاط مختلف پدید آید.
دیگر استخوان های متاتارس هم احتمال شکستگی دارند. در ورزش بیشترین آسیب ممکن است به استخوان های متاتارس اول، دوم و پنجم وارد شود. تعداد زیادی از بازیکنان فوتبال در سال های اخیر دچار شکستگی استخوان متاتارس شده اند.
عوامل شکستگی استخوان کف پا
این نوع از شکستگی ها ممکن است به دلیل آسیب و ضربه مستقیم به پا اتفاق بیافتند. برای مثال در اثر پا گذاشتن یا لگد زدن یک نفر دیگر به پا، افتادن جسم بر روی پا یا بر اثر سقوط کردن و افتادن وزن بدن بر روی پا.
پیچ خوردن مچ پا می تواند باعث آسیب به ابتدای استخوان متاتارس پنجم شود. در این آسیب پیچ خوردن باعث کشیده شدن یک تاندون بسیار محکم که به ابتدای متاتارس پنجم وصل است می شود و این کشیدگی باعث شکستن استخوان می شود.
بدنه استخوان متاتارس معمولا بر اثر پیچیش پا در هنگام فرود بعد از پرش، دچار شکستگی می شود. این نوع شکستگی معمولا در رقصنده های باله اتفاق می افتد.
شکستگی استرس استخوان کف پا
این نوع از شکستگی معمولا بر اثر اعمال فشار های خفیف ولی مکرر بر استخوان به وجود می آید. شکستگی استرس معمولا در کسانی دیده می شود که مسافت های طولانی رژه نظامی رفته اند یا دویده اند یا پیاده روی کرده اند، مخصوصا اگر بار سنگین همراه خود داشته باشند (به همین دلیل به این نوع از شکستگی “شکستگی رژه MARCH FRACTURE” نیز می گویند).
این نوع از شکستگی معمولا در افراد ورزشکار دیده می شود، هر چند امکان بروز آن در دونده های عادی هم وجود دارد، حتی اگر مسافت خیلی کمی را دویده باشند.
دونده های مستعد شکستگی استرس
دونده هایی که به صورت ناگهانی مقدار مسافتی که می دوند را افزایش می دهند.
دونده هایی که با کفش های نامرغوب که سایز مناسب پایشان نیست می دوند.
دونده هایی که علیرغم حس درد در پا به دویدن ادامه می دهند.
دونده هایی که نوع کفش ورزشی خود را به طور ناگهانی تغییر می دهند.
افراد ممکن است معیارهای متفاوتی در خرید کفش های مناسب ورزشی داشته باشند. اما تحت هر شرایطی قبل از انتخاب کفش از افراد مطلع مشورت بگیرید. برای مثال برای دویدن با پای برهنه باید تکنیک های مناسب دویدن را یاد بگیرید. نوع کفش ورزشی خود را ناگهان عوض نکنید زیرا بسیاری از آسیب ها نتیجه تغییر ناگهانی کفش ورزشی است.
ناهنجاری های ساختمان پا، ناهنجاری های استخوان ها و مفاصل مانند روماتوئید آرتریت (التهاب روماتیسمی مفاصل) یا پوکی استخوان، می توانند احتمال ایجاد شکستگی استرس را افزایش دهند.
شکستگی های استرس در بین رقصنده های باله و ژیمناستیک کارها نیز متداول است.
افرادی که حس را در پاهایشان به دلیل مشکلات عصبی از دست داده اند، مانند افراد دیابتی، در معرض ابتلا به این نوع از شکستگی قرار دارند.
آیا افزایش سن باعث افزایش احتمال شکستگی استخوان کف پا می شود؟
بیشتر شکستگی های متاتارس در افراد جوان اتفاق می افتد. از آن جا که بیشتر این شکستگی ها در زمینه انواع ورزش ها و رژه های نطامی اتفاق می افتد به همین دلیل این نوع از شکستگی ها در افراد جوان شایع تر است.
با این حال، همزمان با افزایش سن انعطاف پذیری بدن در پاها کمتر و احتمال پوکی استخوان بیشتر می شود. این بدان معناست که تحمل فشار در پاها کمتر می شود و احتمال شکستگی در استخوان های پا افزایش می یابد. پوشیدن کفش های مناسب در سنین پیری باعث کاهش احتمال شکستگی در استخوان های متاتارس می شود.
علائم شکستگی استخوان کف پا
علائم شکستگی استخوان روی پا با شکستگی استخوان کف پا متفاوت است. در شکستگی متاتارس این علائم عبارتند از:
شکستگی حاد متاتارس
در شکستگی حاد متاتارس گاه صدای قابل توجهی ایجاد می شود و در همان لحظه درد شدیدی در ناحیه شکستگی حس می شود. به دردی که در شکستگی حاد ایجاد می شود درد نقطه سوزنی ( Pinpoint pain ) می گویند به این دلیل که محل درد دقیقا مشخص و واقع در محل اعمال ضربه است.
استخوان های شکسته بعد از ضربه دچار خون ریزی می شوند پس در محل ضربه کبودی و تورم مشاهده می شود. هم چنین ایستادن روی پای ضربه خورده با درد و سختی شدیدی همراه است. در شکستگی حاد حرکات پا محدود می شود، اما با این وجود چند ساعت پس از ضربه درد پا مقداری بهبود می یابد.
شکستگی استرس
در این نوع از شکستگی، علائم مشابه با علائم شکستگی حاد مشاهده می شود، با این تفاوت که در این نوع از شکستگی، خبری از صدای شکستن و کبودی نیست.
در ابتدا علامت اصلی دردی است که در حین فعالیت در پا احساس می شود اما در هنگام استراحت این درد بهبود می یابد. درد در شکستگی استرس به صورت گسترده در پا انتشار می یابد.
پس از مدتی درد پا ادامه دار می شود و با استراحت درد کم نمی شود. در این هنگام کیفیت درد نیز تغییر می کند و از حالت انتشاری و گسترده محدود به منطقه شکستگی می شود.
معمولا شکستگی استرس باعث ایجاد یک منطقه دردناک در امتداد استخوان متاتارس دوم و سوم می شود. ممکن است در این نوع از شکستگی مقداری تورم دیده شود اما هیچ گونه کبودی نخواهیم داشت.
افرادی که شکستگی استرس دارند ممکن است تا مدتی به راه رفتن ادامه دهند اما پس از مدتی درد بدتر و بیشتر می شود. در همین هنگام ترک داخل استخوان هم شروع به بدتر شدن می کند و استخوان دچار التهاب می شود، پس از همه این اتفاقات تحمل وزن برای فرد بسیار مشکل می شود.
آیا من احتیاج به بررسی و معاینه دارم؟
اگر پزشک شما به شکستگی استخوان کف پا شک کند، احتمالا برای شما انجام رادیوگرافی را پیشنهاد می کند.
شکستگی حاد متاتارس
بیشتر این موارد در رادیوگرافی به سادگی دیده می شوند. در ابتدا پزشک می تواند ترک های استخوانی را ببیند و پس از مدتی همزمان با بهبود استخوان، در عکسبرداری بی نظمی هایی نیز در سطح استخوان دیده می شود. گاه برای تشخیص به تصویربرداری به روش ام آر آی و سی تی اسکن نیاز است.
پزشکان هم چنین باید بدانند که آیا استخوان ها جابجایی داشته اند یا خیر. در صورتی که در استخوان های متاتارس جابجایی صورت گرفته باشد نیاز به مداخله جراحی برای قرار گیری دوباره و ثابت نگه داشتن استخوان ها داریم. این اتفاق در شکستگی های حاد متاتارس معمول است، چرا که وزن بدن روی قسمت شکسته شده فشار می آورد و لبه های شکسته شده استخوان از هم جدا شده یا فاصله می گیرند.
شکستگی های استرس
این نوع از شکستگی معمولا در مراحل اولیه به راحتی در عکسبرداری با اشعه ایکس دیده نمی شوند. نیمی از این شکستگی ها هیچ گاه در عکس های اشعه ایکس دیده نمی شوند.
در شکستگی های استرس معمولا شکستگی ها یا شکاف های کوچک و متعدد و یا ترک های ظریفی در سطح استخوان داریم که به راحتی در سطح استخوان پیدا نمی شوند. از آن جا که این ترک ها معمولا به آرامی شکل گرفته اند بافت استخوان به آن واکنش زیادی نشان نداده است.
شکستگی های استرس متاتارس معمولا به وسیله تصویربرداری رادیواکتیو استخوان (Bone scan) دیده می شوند. هم چنین از تصویربرداری به وسیله ام آر آی نیز برای تشخیص شکستگی های استرس استفاده می شود.
درمان شکستگی کف پا
درمان شکستگی استخوان کف پا بستگی به موارد زیر دارد:
کدام یک از استخوان های متاتارس شکسته باشد.
چه قسمتی از استخوان متاتارس شکسته باشد.
آسیب با چه شدتی وارد شده باشد.
این که آیا شکستگی حاد باشد یا شکستگی استرس
همچنین به موارد زیر نیز بستگی دارد:
این که آیا شکستگی استخوان کف پا ترمیم شده باشد یا خیر.
این که آیا بافت های پا در اطراف شکستگی به طور بدی آسیب دیده باشند که باعث شده باشد شکستگی به شکستگی باز تبدیل شده باشد یا خیر.
اصول پایه درمان شکستگی استخوان کف پا به صورت زیر است:
مسکن های ساده
مسکن ها مانند پاراستامول (استامینوفن) و مسکن های ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن ممکن است به بهبود درد کمک کنند.
یخ
قرار دادن یخ روی پاهایتان می تواند برای کاهش درد مفید باشد. یخ باید بلافاصله بعد از آسیب قرار داده شود، برای مدت ۲۰-۳۰ دقیقه. (کمتر از ۱۰ دقیقه اثرات کمی خواهد داشت. بیشتر از ۳۰ دقیقه ممکن است به پوست آسیب برساند.)
با حوله یا کیسه پلاستیکی یک کمپرس یخ بسازید. یخ را به صورت مستقیم روی پوست قرار ندهید، زیرا ممکن است باعث ایجاد سوختگی با یخ شود.
به آرامی یخ را روی قسمتی که آسیب دیده است فشار دهید. سرما جریان خون ناحیه آسیب دیده را کاهش می دهد. این ممکن است درد، التهاب و کبودی را کاهش دهد.
بعضی از پزشکان توصیه می کنند در ۴۸-۷۲ ساعت ابتدایی هر دو ساعت ۱۵ دقیقه این کار را تکرار کنید (در طول روز). هنگام خواب روی ناحیه یخ نگذارید.
استراحت و بالا قرار دادن پا
بالا قرار دادن پا ابتدا با هدف کاهش هرگونه تورم است. برای مثال، در هنگام نشستن پایتان را روی صندلی حداقل تا سطح لگنتان قرار دهید. هنگامی که در تخت هستید، پایتان را روی یک بالش بگذارید.
بعضی اوقات تنها درمان مورد نیاز استراحت است، حتی در شکستگی های حاد.
پرهیز از فشار روی پا
اگر شکستگی استرس برای شما تشخیص داده شود، برای بهبود، خودداری از فعالیت هایی که باعث ایجاد آن شده اند مهم است. ممکن است این به معنی استفاده از عصا یا حتی ویلچر باشد.
عدم تحرک
بعضی از شکستگی ها برای بهبود فقط نیاز به پشتیبانی دارند. برای مثال، بانداژ پلاستیک پشتیبان به همراه کفش مستحکم. برای پشتیانی از پا و بی تحرک کردن شکستگی کفش های ویژه ای وجود دارند که شما می توانید با آنها راه بروید.
ممکن است بعضی از شکستگی ها، نیاز به گچ گرفتن تا زیر زانو داشته باشند.
جراحی
گاهی اوقات ممکن است جراحی نیاز باشد برای مثال، قرار دادن هر قسمتی از استخوان که از جای خودش خارج شده است. شکستگی استرس نیز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد مخصوصا در ورزشکاران حرفه ای.
مدت زمان ترمیم شکستگی کف پا
مدت زمان جوش خوردن استخوان کف پا در حالت شکستگی حاد متاتارس معمولا ۶ تا ۸ هفته طول می کشد. ممکن است برای ورزشکاران برای برگشت کامل این مدت طولانی تر شود.
شکستگی استرس معمولا بدون عارضه بهبود می یابد و در این زمان افراد می توانند به طور کامل به فعالیت های پیشین خود بازگردند. شما زمانی میتوانید به فعالیت های خودتان بازگردید که بتوانید آن ها را بدون هیچ دردی انجام دهید. حداقل زمان جوش خوردن استخوان کف پا معمولاً شش هفته و حداکثر دوازده هفته است.
زمانی که شما دوباره شروع به ورزش کردن کردید، باید شدت فعالیت هایتان را به تدریج افزایش دهید. بازگشت ناگهانی به ورزش های شدید بعد از شکستگی استخوان کف پا ممکن است باعث تکرار شکستگی یا یک شکستگی استرس جدید یا آسیب دیگری شود.
راهکار کاهش درد پس از درمان
اگر درد بدتر شد باید به پزشک مراجعه کنید. الگوی مورد انتظار بهبودی، در هرگونه آسیب استخوانی این است که، در هنگامی که بهبودی رخ می دهد مقدار درد به تدریج کمتر شود و هرگونه تشدید درد به معنی این است که آسیب تشدید می شود، یا این که شما آسیب تازه ای دارید.
اگر درد پای شما با گذر زمان افزایش یابد، فعالیت های شما ممکن است مشکل موجود را تشدید کرده باشد. در موارد شکستگی استرس این ممکن است به معنی پیشرفت به شکستگی حاد باشد.
در موارد شکستگی حاد این ممکن است بدتر شدن تغییر مکان استخوان و کاهش تماس دو سر استخوان با همدیگر باشد. همیشه اگر علائم شما به تدریج بدتر شدند، به پزشک یا متخصص خود مراجعه کنید.
عوارض شکستگی استخوان کف پا
در صورت درمان مناسب، شکستگی استخوان کف پا ( متاتارس ) باید بدون عارضه طولانی مدت بهبود یابد. در صورتی که شکستگی تشخیص داده نشود و یا درست درمان نشود، بعضی از مشکلات زیر ممکن است رخ دهند:
اگر فشار روی استخوان ادامه پیدا کند، شکستگی استرس متاتارس می تواند به تدریج بدتر شود. حتی در نهایت این شکستگی می تواند به شکستگی کامل متاتارس تبدیل شود.
شکستگی اولین استخوان متاتارس می تواند منجر به آرتروز مفصل انگشت بزرگ پا شود.
شکستگی در قاعده پنجمین متاتارس اغلب با پیچ خوردگی مچ پا اشتباه می شود و از این رو به اندازه کافی درمان نمی شود که می تواند به مشکل در بهبود منجر شود.
شکستگی با جا به جایی زیاد می تواند باعث شود که استخوان در وضعیت نامناسب جوش بخورد و این در نهایت می تواند به بدشکلی پا منجر شود. بد شکلی پا می تواند باعث مشکل در پوشیدن کفش شود و پا را دردناک کند.
همچنین شکستگی استخوان کف پا می تواند گاهی اوقات منجر به جوش نخوردن شود. که این موضوع ممکن است منجر به کاهش توانایی پا در تحمل فشار راه رفتن و دویدن شود و همچنین ممکن است منجر به درد مزمن در پاها گردد.