برجستگی قفسه سینه (پکتوس کاریناتوم، سینه کبوتری یا سینه کفتری) بدشکلی‌ای در ناحیه قفسه سینه است که در اثر آن غضروف دنده و استخوان جناغ سینه (استرنوم) برآمده می‌شود. موارد خفیف نیازی به درمان ندارد، اما موارد متوسط تا شدید را می‌توان با موفقیت با بریس درمان کرد.
روش‌های گوناگونی برای درمان برجستگی قفسه سینه وجود دارد که استفاده از بریس یکی از این درمان‌های متداول غیرجراحی است.
متخصصان بر مراقبت خانواده محور تاکید دارند و از همان جلسه نخست گروهی از متخصصین مجرب با همکاری یکدیگر بهترین طرح درمانی را تهیه می‌کنند.
با استفاده از بریس می‌توان موارد خفیف تا متوسط سینه کبوتری را، البته در صورت انعطاف‌پذیر بودن قفسه سینه، با موفقیت درمان نمود. اما بریس پس از شکل‌گیری کامل استخوان‌های قفسه سینه دیگر چندان موثر نخواهد بود و در این حالت انجام جراحی برای اصلاح بدشکلی برجستگی قفسه سینه توصیه می‌شود. به همین دلیل متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید به والدین پیشنهاد می‌دهند تا فرزند خود را در صورت احتمال دادن وجود بدشکلی، هرچه سریع‌تر به نزد متخصص ببرند و دست‌کم سالی یک بار برای معاینه‌های تشخیصی به کلینیک مراجعه کنند تا تشخیص و نظارت بر درمان با استفاده از روش ایمن، سریع و ساده‌ی اسکن سه بعدی انجام شود.
بدشکلی سینه کبوتری چیست؟
منظور از بدشکلی سینه کبوتری برجستگی و بیرون زدن دیواره قفسه سینه است که غالباً نامتقارن است و یک سمت قفسه سینه بیشتر از سمت دیگر درگیر است. به علاوه برجستگی قفسه سینه گاهی فقط در یک سمت بروز می‌یابد و سمت دیگر فرورفته است و اصطلاحاً عارضه پکتوس اکس کاواتوم یا سینه قیفی شکل (فرورفتگی قفسه سینه) وجود دارد.
انواع برجستگی قفسه سینه
برجستگی قفسه سینه دو نوع اصلی دارد:
- برجستگی کندروگلادیولار یا سینه کفتری که تقریباً نزدیک به 95 درصد از بیماران دچار برجستگی قفسه سینه از این نوع از پکتوس کاریناتوم رنج می‌برند.
- برجستگی کندرومانوبریال گونه نادری است که درمان آن نیز پیچیده‌تر است.
علت‌ها و دلایل
دلیل دقیق بدشکلی برجستگی قفسه سینه مشخص نیست. این عارضه پی‌آمد رشد غیرطبیعی استخوان‌ها و غضروف است، اما دلیل این رشد غیرطبیعی هنوز تعیین نشده است. این بدشکلی ارثی است و در بیش از 25 درصد موارد یکی از اعضاء خانواده نیز دچار ناهنجاری برآمدگی قفسه سینه است.
علائم و نشانه‌ها
اگرچه بسیاری از کودکان مبتلا به سینه کبوتری علائم دیگری را به جز نگرانی در مورد ظاهر ناخوشایند این بدشکلی تجربه نمی‌کنند، برخی با علائم زیر مواجه می‌شوند:
- دشواری در تنفس هنگام ورزش کردن یا دیگر فعالیت‌ها
- عفونت‌های مکرر تنفسی
- آسم
زمان مشخص شدن برجستگی قفسه سینه
برآمدگی قفسه سینه گاهی در نوزادان و خردسالان قابل مشاهده است. اکثر موارد این بدشکلی تا سن 11 یا 12 سالگی مشخص نمی‌شود. در هر حال سینه کبوتری به ندرت پس از 12 سالگی بروز می‌یابد.
عارضه‌های مرتبط با برجستگی قفسه سینه
برجستگی قفسه سینه غالباً با ناهنجاری‌های عضلانی یا اسکلتی، به ویژه اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات یا کژپشتی) مرتبط است. بعضی سندرم‌های عضلانی ـ اسکلتی نادر نیز همزمان با بین عارضه وجود دارد. برآمدگی قفسه سینه در صورت وجود در دوران نوزادی در موارد انگشت شمار با به هم پیوستن زودهنگام بخش‌های استخوان قفسه سینه، جناغ سینه کوتاه و عریض و ناراحتی قلبی مادرزادی توام است.
تشخیص
پزشک برای تشخیص بدشکلی برجستگی قفسه سینه از یکی از روش‌های زیر بهره می‌گیرد:
- اسکن سه بعدی: استفاده از اسکن سه بعدی بهترین روش معاینه بیماران دچار برآمدگی قفسه سینه است. بیمار در این روش تشخیصی روی سطحی چرخان می‌ایستد و در حین حرکت عکس‌های متعددی از بخش‌های مختلف بدن گرفته می‌شود. سپس تصاویر با نرم افزار آنالیز می‌شود تا بدشکلی و شدت آن تشخیص داده شود.
- نوار قلب (الکتروکاردیوگرام یا ECG یا EKG): فعالیت الکتریکی قلب در این روش ثبت می‌شود تا وجود ضربان‌های غیرطبیعی و فشار عضلانی روی قلب مشخص شود.
- اکوکاردیوگرام (اکوی قلبی): ساختار و عملکرد قلب با استفاده از امواج صوتی ثبت شده روی حسگر الکترونیک ارزیابی می‌شود. در این روش تصویر متحرکی از قلب و دریچه‌های آن به دست می‌آید.
درمان سینه کبوتری
بریس اورتن
می توان از بریس برای شکل‌دهی مجدد قفسه سینه بیمار استفاده م‌کنیم. بریس مخصوص درمان برجستگی قفسه سینه مانند بریس ارتودنسی عمل می‌کند. به بیان دیگر فشار ملایم و مداوم روی استخوان قفسه سینه آن را به سمت موقعیت صحیح هدایت می‌کند. ما این بریس‌ها را با استفاده از اسکن سه بعدی دقیقاً متناسب با شکل عارضه تهیه می‌کنیم. همان طور که گفته شد برای ساخت از بریس تصاویر اسکن سه بعدی با نرم‌افزار آنالیز می‌شود تا نمونه‌ای مجازی از بریس (مانند تصویر زیر) تهیه شود. نمونه به دست آمده در مرحله بعد به دستگاه تراش داده می‌شود تا دقیق‌ترین بریس ممکن ساخته شود.
بریس روی غضروف و استخوان قفسه سینه فشار وارد می‌کند تا به تدریج دیواره قفسه سینه تغییر شکل دهد. ما در مرکز جامع توانبخشی امید با بهره‌گیری از اسکن دوره‌ای بر روند درمان و پیشرفت به دست آمده نظارت می‌کنیم.
بریس فشرده کننده دینامیک
استفاده از این بریس برای کودکان راحت‌تر است و برخلاف بریس‌های قدیمی به پوست آسیب نمی‌زند؛ بنابراین بیماران کوچک و بهانه‌گیر تمایل بیشتری به ادامه درمان پیدا می‌کنند.
بریس دینامیک فشرده کننده مقدار دقیقی از فشار را برای تغییر شکل قفسه سینه به کار می‌گیرد، بدون این که به پوست آسیب زند یا ناراحتی شدیدی را به کودک تحمیل کند. دستگاه مخصوص فشار اعمالی توسط بریس را برحسب پوند بر اینچ مربع (psi) اندازه می‌گیرد، فشار در معاینه‌های ماهانه همگام با بهبود شکل تدریجی قفسه سینه تغییر داده می‌شود.
بریس دینامیک برای بیمارانی مناسب نیست که اصلاح بدشکلی ایشان به فشاری بیشتر از 7.5 پوند بر اینچ مربع نیاز دارد.
ورزش و حرکت‌های اصلاحی
برجستگی قفسه سینه را در مراحل اولیه می‌توان با ورزش درمانی اصلاح کرد. در ادامه حرکت‌های مفید برای درمان این بدشکلی معرفی می‌شود. اما به خاطر داشته باشید که هدف از ارائه تصاویر زیر صرفاً افزایش آگاهی است و برنامه ورزشی مناسب باید توسط متخصص فیزیوتراپی تهیه شود.
- وزنه زدن در حالت نیمه درازکش و حرکت پک فلای
- تمرین‌های مخصوص عضله‌های شکم و عضله مورب خارجی
- وزنه زدن روی توپ سوئیسی
- دراز نشست
