از آرتروپلاستی کامل مچ پا (تعویض کامل مفصل مچ پا) برای درمان بی‌حرکتی و درد شدید مرحله آخر آرتروز، که به هیچ یک از درمان‌های غیرجراحی جواب نداده است، استفاده می‌شود. جراحی تعویض مفصل مچ پا با هدف از بین بردن درد و افزایش تحرک مفصل مچ پا انجام می‌شود.
دلایل
معمولاً جراحان، جراحی آرتروپلاستی مفصل مچ پا را برای درمان مرحله آخر آرتروز شدیدی که به درمان‌های محافظه‌کارانه مانند داروها یا تزریق پاسخ نداده است توصیه میکنند.
آرتروز یک عبارت کلی است که از آن برای اشاره به گروه وسیعی از عارضه‌های فرساینده سطوح مفصل استفاده می‌شود.
سطح مفصل پوشیده از یک لایه نرم از جنس غضروف است که به مفصل امکان می‌دهد بدون درد حرکت کند. سطح این لایه ممکن است به دلایل مختلفی فرسوده و ساییده شود. البته، غالباً دلیل این وضعیت دقیقاً مشخص نیست. با ساییده شدن غضروف مفصلی، انتهای استخوان‌ها به هم مالیده شده و این باعث بروز درد می‌شود. عارضه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانند باعث آرتروز شوند.
دلایل بروز آرتروز
- بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی
- ساییدگی و فرسودگی مفصل
- بروز ناهنجاری‌های مچ پا می‌تواند باعث آرتروز زودرس شود.
- تروما (شکستگی)
- افزایش فشار ناشی از استفاده بیش از حد
- نکروز آواسکولر (کاهش خونرسانی)
- عفونت
- ناهنجاری‌های بافت همبند
سایر دلایل نیاز به جراحی تعویض مفصل مچ پا عبارتند از:
- شکستگی شدید مچ پا در بیماران سالخورده مبتلا به پوکی استخوان (عارضه‌ای که باعث تحلیل حجم استخوان و در نتیجه افزایش میزان شکستی‌های استخوان می‌شود)
- تشکیل تومور یا رشد زوائدی در مفصل مچ پا
- سابقه جراحی مچ پا
جراحی تعویض مفصل مچ پا برای تمامی موارد آرتروز مچ پا مناسب نیست. در برخی موارد، فیوژن مچ پا گزینه بهتری است. جراح، بر اساس وضعیت بیمار، بهترین گزینه را برای او انتخاب می‌کند.
تشخیص
برای تشخیص و درمان صحیح این عارضه، می‌بایست وضعیت مچ پای بیمار توسط یک جراح ارتوپد متخصص قوزک و مچ پا ارزیابی شود. برای تشخیص دقیق به شرح کاملی از تاریخچه پزشکی بیمار و انجام یک معاینه فیزیکی نیاز است. همچنین آزمایش‌های تصویربرداری از جمله عکس‌برداری رادیولوژی، آزمایش داپلر و ام‌آرآی نیز انجام می‌شوند.
روش انجام عمل
جراحی تعویض مفصل مچ پا در یک اتاق عمل استریل و تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
مراحل جراحی عبارتند از:
- جلوی مفصل مچ پا یک برش ایجاد می‌شود.
- عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها کنار زده می‌شوند تا مفصل مچ پا در معرض دید قرار بگیرد. در اینجا دقت می‌شود تا به اعصاب آسیبی نرسد.
- سپس استخوان‌های پا از استخوان تالوس جدا می‌شوند.
- سطوح آسیب‌دیده استخوان‌های درشت‌نی و نازک‌نی در مفصل با استفاده از یک اره جراحی بریده می‌شوند تا سطح صافی برای اتصال بخش درشت نی پروتز ایجاد شود.
- سپس، جراح بالای استخوان تالوس را می‌برد تا سطح مناسبی برای جاگذاری قطعه تالوس پروتز فراهم شود.
- استخوان‌های تالوس و درشت‌نی، بسته به صلاحدید جراح، با یا بدون سیمان برای اتصال پروتز آماده می‌شوند.
- سپس، قطعات مختلف پروتز در جای خود و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا پروتز بتواند به‌طور صحیح حرکت کند.
- بالای مفصل مصنوعی بین استخوان‌های درشت‌نی و نازک‌نی پیچ‌هایی قرار داده می‌شود تا پروتز در جای خود محکم بماند.
- از قطعه استخوان بریده شده تکه‌ای برداشته شده و بین درشت‌نی و نازک‌نی قرار داده می‌شود تا این دو به هم جوش بخورند. این کار به جلوگیری از شل شدن پروتز کمک می‌کند.
- بعد از اینکه پروتز به‌طور کامل سوار شد، دامنه حرکتی آن آزمایش می‌شود.
- سپس، جراح مفصل جدید را با محلول سالین می‌شوید.
- جراح، کپسول را با بخیه بسته، عضلات و تاندون‌ها را ترمیم کرده و پوست را بخیه می‌زند؛ معمولاً در طول این فرایند با استفاده از یک لوله مکنده هرگونه خون موجود در ناحیه تحت عمل تخلیه می‌شود.
- در پایان مچ پا باندپیچی شده و در یک اسپلینت قرار می‌گیرد.
مراقبت‌های بعد از عمل
جراح، بعد از جراحی، دستورالعمل‌هایی را بر اساس صلاحدید خود و نوع ترمیم انجام شده به شما می‌دهد.
معمولاً این دستورالعمل‌ها عبارتند از:
- احتمالاً بعد از جراحی باید ۱ تا ۲ دو روز در بیمارستان بمانید.
- دردتان با استفاده از یک دستگاه آنالژزی با کنترل بیمار و تزریق یا قرص‌های مسکن کنترل می‌شود. دستگاه آنالژزی بیمار را قادر می‌سازد تا بدون نیاز به کمک، دوز داروی مسکن دریافتی خود را تنظیم کند.
- مچ پایتان توسط یک پانسمان حجیم و یک اسپلینت ثابت نگه داشته می‌شود.
- ممکن است برای تخلیه هرگونه خون از محل برش، از یک لوله تخلیه استفاده شود. معمولاً این لوله بعد از ۱ تا ۲ دو روز برداشته می‌شود.
- مچ پا را بروی یک بالش بالاتر از سطح قلب قرار دهید و روی بانداژ کیسه یخ بگذارید؛ انجام این کارها به کاهش ورم و ناراحتی کمک می‌کند.
- تا ۶ هفته نمی‌توانید هیچ وزنی را روی مچ پایتان قرار دهید و در این مدت باید از واکر یا چوب زیر بغل استفاده کنید.
- فیزیوتراپی کمی بعد از جراحی شروع شده و تا حدود ۳ ماه ادامه می‌یابد تا مفصل مچ پا بتواند دوباره دامنه حرکتی کامل خود را به دست بیاورد.
- معمولاً، بخیه‌ها بعد از ۲ تا ۳ هفته کشیده می‌شوند.
- محل برش‌ها را خشک و تمیز نگه‌دارید. تنها بعد از برداشتن بانداژ می‌توانید دوش بگیرید، مگر آنکه جراح دستور دیگری بدهد.
- به شما دستورالعمل‌های دقیقی در مورد فعالیت‌ها و توانبخشی داده خواهد شد.
- رعایت یک رژیم غذایی سالم و نکشیدن سیگار به فرایند بهبود کمک می‌کند.
خطرها و عوارض
این جراحی هم مانند هر جراحی عمده دیگری با ریسک‌هایی همراه است. البته، به این دلیل با انجام این جراحی موافقت می‌شود که مزایای آن به خطرات احتمالی‌اش می‌چربند.
اکثر بیماران بعد از تعویض مفصل مچ پا دچار هیچ عوارضی نمی‌شوند، با این حال برخی از عوارض احتمالی این نوع جراحی عبارتند از شکستگی درشت‌نی یا نازک‌نی، دررفتگی مچ پا، آسیب‌دیدگی اعصاب یا رگ‌های خونی، ایجاد لخته‌های خونی (ترومبوز سیاهرگی عمقی)، شل شدن قطعات پروتز، ملتهب شدن زخم، فرسودگی، عدم تسکین درد، ایجاد اسکارهای نیازمند جراحی ترمیمی، بی‌ثباتی مفصل، خشکی یا ضعف مفصل جدید و اسکارهای ضخیم و ناخوشایند.