زمانی که ساختار و اندام­های اطرافِ زانو به عصب فشار می­آورند از آن به عنوان عصب باریکش یا زانو درد عصبی یاد می­شود. وقتی فشار زیادی توسط استخوان، بافت و یا سایر ساختارهای اطراف آن بر یک عصب وارد شود، عصب منقبض و تحت فشار قرار می­گیرد و زانودرد عصبی به وجود می­آید.

این مشکل به عصب صدمه می­زند، بنابراین عصب نمی­تواند به درستی کار کند. اگرچه این بیماری معمولاً با اعصاب پشت زانو شما ارتباط دارد، اما تقریباً هر عصبی در بدن شما می­تواند باریکش و منقبض شود. در این مطلب دلایل ایجاد و نحوه درمان زانو درد عصبی یا باریکش توضیح داده می­شود.

چه چیزی می­تواند موجب ایجاد زانو درد عصبی شود؟

فقط یک عصب وجود دارد که از زانوی شما عبور می­کند که در معرض خطر فشرده شدن است. این عصب شاخه­ای از عصب سیاتیک شماست که عصب پرونئال نامیده می­شود. عصب پرونئال (عصب نازک‌نی مشترک) قبل از حرکت در قسمت پایین پای شما در قسمت خارج از زانو می­چرخد.

عصب پرونئال در قسمت زیرین زانو، بین استخوان و پوست قرار دارد و این باعث می­شود در اثر به هم فشردگی توسط هر چیزی که به قسمت بیرونی زانو فشار وارد کند، آسیب پذیر باشد. آسیب­های جراحتی می­تواند منجر به فشار بر روی عصب از درون زانوی شما شود و به این ترتیب زانودرد عصبی اتفاق می­افتد.

علل رایج بروز زانو درد عصبی شامل موارد ذیل می­شود:

• پا روی پا (زانو) انداختن: فشار ایجاد شده توسط زانوی مقابل هنگامی که پا روی پایتان می­اندازید از رایج­ترین علل زانودرد عصبی است.
• چمباتمه زدن برای مدت زمان طولانی: این حالت فشار را روی کناره­های زانوی شما وارد می­کند.
• شکستگی استخوان: شکستگی نازک نی (استخوان فیبولا) یا گاهی شکستگی درشت نی (تیبیا) در نزدیکی زانو شما می­تواند عصب را درگیر کند و منجر به زانو درد عصبی شود.
• آسیب رباط زانو: عصب می­تواند به دلیل خونریزی یا التهاب در هنگام آسیب دیدگی رباط شما، گرفته، منقبض و باریکش شود.
• گچ گرفتن قسمت پایین پا (اندام تحتانی): قسمت فوقانی محل گچ گرفته شده می­تواند به عصب فشار وارد کند. لازم به ذکر است پایین پا به بخشی از اندام تحتانی که بین زانو و مچ پا قرار دارد اطلاق می­شود.
• زانو بند: یک بریس (زانو بند) تنگ، سفت و محکم می­تواند عصب را فشرده کند.
• چکمه­های ساق بلند تا زانو: هنگامی که قسمت بالای چکمه درست زیر زانو قرار می­گیرد، عصب باریکش یا زانودرد عصبی ایجاد می­شود.
• زایمان یا جراحی­های بطنی: تجهیزات مورد استفاده برای چرخش پاها به بیرون و خم­کردن و پیچاندن زانوها برای اکثر جراحی­های زایمان و بعضی از جراحی­های شکمی، می­تواند عصب را فشرده کند.
• استراحت طولانی مدت: پاهای شما در حالت دراز کشیدن تمایل به چرخش به بیرون دارند و زانوها خم می شوند و تخت خواب در این حالت می­تواند بر عصب فشار وارد کند و ایجاد زانودرد عصبی نماید.
• جوراب های فشرده سازی ران : جوراب طبی و فشاری (پنوماتیک) جوراب ساق بلندی است که برای حفظ فشار روی پاهای شما طراحی شده است و می­تواند عصب را تحت فشار قرار دهد.
• تومور یا کیست: این دو عارضه زمانی که روی عصب یا اطراف آن ایجاد شوند، می­توانند باعث ایجاد فشار و در نتیجه باریکش عصبی شوند.
• عارضه عمل جراحی زانو: به ندرت، عصب در طول عمل جراحی تعویض زانو یا یک روش آرتروسکوپی، ناخواسته فشرده و باریکش می­شود.

علائم و نشانه های زانودرد عصبی چیست؟

عصب پرونئال هم حس و هم حرکت را در سمت بیرونی اندام تحتانی پا و بالای پای شما تأمین می­کند و وقتی تحت فشار قرار گرفته و منقبض می­شود، ملتهب شده که این امر موجب بروز علائم عصب منقبض شده یا زانو درد عصبی می­شود.

معمولاً فقط پوشش یا غلاف میلین اطراف عصب آسیب می­بیند. وقتی خود عصب نیز آسیب دیده باشد، علائم یکسان، اما شدیدتر خواهد بود.

ضعف و نقصی که توانایی شما  را در بالا بردن پایتان به سمت ساق پا محدود کرده و به نام دورسی فلکشن مشهور است، غالباً آزار دهنده­ترین علامت محسوب می­شود. این مشکل باعث کشیده شدن پای شما هنگام راه رفتن می­شود. توانایی شما در چرخاندن پا به سمت خارج و کشیدن انگشتان بزرگ پای شما نیز تحت تأثیر قرار می­گیرد.

علائم دیگر عصب پرونئال منقبض شده در قسمت بیرونی پای تحتانی(ساق) و بالای پای شما احساس می­شود.

این علایم شامل موارد زیر است:

• بی­حسی
• احساس سوزن سوزن شدن یا مور مور شدن
• سوزش
• درد
• از دست دادن حس

اگر به مدت دو یا چند هفته دچار زانودرد عصبی شوید، عضلات تولید شده توسط عصب می­توانند شروع به از بین رفتن کنند. بسته به فشار اعصاب ممکن است علائم شما متناوب یا مداوم باشد.

علت شایع دیگر این علائم، عصب باریکش در ستون فقرات کمر شماست. وقتی علت علائم چنین چیزی باشد، در ناحیه تحتانی کمر یا پشت و ناحیه بیرونی ران نیز درد را احساس خواهید کرد.

زانو درد عصبی چگونه تشخیص داده میشود؟

برای تشخیص زانو درد عصبی، پزشک تاریخچه بیماری شما را خواهد گرفت و یک تست انجام می­دهد تا بتواند تشخیص دهد و علت درد را مشخص کند. عصب موجود در زانوی شما در قسمت بالای استخوان درشت نی در گردش و حرکت بوده و احساس می­شود، بنابراین ممکن است پزشک روی آن ضربه بزند. اگر شما در ساق پا احساس دردی مانند درد تیرخوردگی دارید، احتمالاً دچار عصب تحت فشار پرونئال هستید.

آزمایشاتی که پزشک ممکن است دستور به انجام آن دهد شامل موارد زیر است:

• رادیوگرافی زانو: هرگونه شکستگی یا توده استخوانی را نشان می­دهد.
• ام آر آی زانو: می­تواند تشخیص اولیه پزشک پیرامون زانودرد عصبی را تأیید کرده و توده­های عصبی و جزئیات شکستگی و مشکلات دیگر در استخوان­های شما را نشان دهد.
• الکترومیوگرافی، یا نوار عصب و عضله: فعالیت الکتریکی در عضلات شما را آزمایش می­کند. این روش برای سنجش میزان سلامت عضلات و صحت عملکرد سلول­های عصبی است.
• بررسی سرعت هدایت عصبی : سرعت سیگنال­های عصب را آزمایش می­کند.

زانو درد عصبی چگونه درمان میشود؟

در ابتدا باید مشکل یا فعالیتی که باعث ایجاد زانو درد عصبی می­شود، معالجه و یا اصلاح شود. درمان با هدف کاهش درد و بهبود حرکت انجام می­شود.

• داروهای ضد درد بدون نسخه: هر دارویی که باعث کاهش التهاب می­شود می­تواند علائم شما را بهبود بخشد، مانند داروهای ضد التهابی نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن.
• گرما یا یخ: استفاده از (کمپرس) گرم یا یخ به مدت 15 تا 20 دقیقه به طور هم­زمان می­تواند برخی از علائم زانودرد عصبی را تسکین دهد. اگر حس خود را از دست داده­اید، باید مراقب باشید که سرمازدگی یا سوختگی روی پوست ایجاد نشود. کمپرس یخ اگر فشار زیادی به عصب وارد کند می­تواند علائم شما را تشدید کند.
• تزریق کورتیکواستروئید(کورتون): تزریق کورتیکواستروئید می­تواند التهاب را کاهش دهد و این کار باعث کاهش فشار بر روی عصب شما می­گردد.
• رادیوفرکانس عصب زانو: بلوک یا عصب کشی زانو براساس بلوک کردن عصبی است که درد را منتقل می‌کند که این کار موجب کاهش درد و بازگرداندن عملکرد طبیعی زانو می‌شود
• کفش ارتوپدی: اگر به دلیل عدم توانایی بر خم کردن پاها، راه رفتن شما تحت تأثیر قرار گرفته است یک کفش ارتوپدی می­تواند به شما کمک کند. این کفش یک تکیه­گاه است که پای شما را در وضعیت خنثی نگه می­دارد تا بتوانید به طور عادی گام بردارید.
• عمل جراحی: پزشک شما می­تواند عمل جراحی را برای اصلاح شکستگی، تومور یا مشکل تهاجمی دیگر که باعث ایجاد زانودرد عصبی شده است انجام دهد. اگر درمان­های محتاطانه مؤثر واقع نشود، روشی به نام رفع فشار عصب پرونئال می­تواند برای از بین بردن فشار روی عصب شما انجام گردد.
• فیزیوتراپی: اگر زانودرد عصبی برای مدت طولانی ادامه داشته باشد احتمال آسیب­دیدگی دائمی عصب وجود دارد. در این شرایط فیزیوتراپی می­تواند برای تقویت و تمرین راه رفتن مفید باشد.

چه مدت طول می­کشد تا بهبودی حاصل شود؟

معمولاً زمانی که شما رفتار یا وضعیتی را که موجب بروز زانودرد عصبی شده است متوقف کنید یا شرایطی را که باعث ایجاد آن است برطرف کنید، عصب پرونئال در طی چند روز تا چند هفته به خودی خود بهتر می­شود . در صورت نیاز به عمل جراحی، علائم شما باید بلافاصله پس از عمل از بین بروند اما بهبودی کامل حدود 4 ماه طول خواهد کشید.

برای جلوگیری از زانودرد عصبی چه کاری می­توانید انجام دهید؟

کارهایی که می­توانید برای جلوگیری از باریکش شدن عصب پرونئال انجام دهید عبارتند از:

• از رفتارها و فعالیت­هایی که باعث ایجاد زانو درد عصبی می­شود مانند پا روی پا انداختن، چمباتمه زدن­های مکرر و پوشیدن چکمه­های بالای زانو خودداری کنید.
• اگر بریس یا گچ باعث احساس سفتی و تنگی در پا یا باعث بی­حسی یا درد در پای شما می­شوند، در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهید.
• به منظور ممانعت از چرخش پا در هنگام استراحت طولانی­ مدت بر روی تخت، از ابزارهایی استفاده کنید که قوزک پا را به نرمی نگه دارند.
• برای جلوگیری از فشار مداوم روی زانو، در زمان استراحت طولانی مدت در رختخواب، موقعیت بدنی خود را مرتباً تغییر دهید.

نتیجه­ گیری

عصب پرونئال که در امتداد قسمت بیرونی زانوی شما کشیده شده، ممکن است هنگام فشرده شدن باریکش شود. پا روی پا انداختن شایع­ ترین علت بروز زانو درد عصبی است، اما هر چیزی در خارج یا داخل زانوی شما که به عصب فشار می­آورد، می­تواند موجب بروز این مشکل شود. عصبی که در زانو وجود دارد معمولاً هنگام برطرف شدن علل بیماری بهبود می­یابد­، اما برخی اوقات برای تسکین و کاستن فشار، به عمل جراحی نیاز است.