پزشک متخصص با توجه به شدت بیماری و نشانه های آن، روش های درمانی متفاوتی را به بیمار ارائه می دهد. همچنین پزشک باید تاثیرات پارگی مینیسک را در زندگی بیمار و انجام فعالیت های مورد علاقه او بررسی کند تا متوجه تغییرات ناشی از این آسیب در زندگی شخص بشود.
مینیسک چیست؟ و انواع آن
یکی از بخش های اصلی و مهم زانو ، مینیسک (غضروف هلالی شکل زانو) می باشد که به دلیل اینکه نقش ضربه گیرزانو را دارد موجب جذب ضربه های وارد شده به زانو شده و موجب استحکام زانو می شود.پاره شدن مینیسک باعث اختلال در عملکرد صحیح زانو می شود و فعالیت های روزمره فرد را تا زمان درمان و ترمیم کامل مختل می کند.
در آناتومی بدن انسان ، استخوان ساق پا و ران در حالت طبیعی با هم برخورد ندارند.به این خاطر که استخوان ساق پا صاف و استخوان ران حالت منحنی دارد و وظیفه منیسک از بین بردن این اختلاف شکل است.
به این صورت که پایین استخوان ران به طور مناسب در حفره های مینیسک جای گرفته و باعث می شود فرد به آسانی پای خود را حرکت دهد. جذب ضربه برای حفظ غضروف میانی زانو امری ضروری می باشد و این وظیفه بر عهده منیسک است.هنگام دویدن و بالا رفتن از پله نیروی بسیاری به زانو وارد می شود که بدون وجود مینیسک غضروف زانو به اسانی دچار آسیب شده و به آرتروز زانو منجر می شود.
پارگی مینیسک هنگامی اتفاق می افتد که فرد با حرکات چرخشی در حین ورزش باعث می شود که وزن او به زانو تحمیل شود و این فشار اضافی منجر به پاره شدن مینیسک زانو می شود.به موجب چرخیدن فرد قسمت تحتانی ساق پا و پا دروضعیت نامناسبی قفل می شود که در اثر آن منیسک پا دچار پارگی های خفیف و یا شدید می شود که طبق تشخیص پزشک ممکن است انجام جراحی جهت ترمیم مینیسک برای فرد ضرورت پیدا کند.
شکل منیسک ها به دلیل اختلاف شکل بالای استخوان درشت نی ، با همدیگر فرق دارد و مینیسک داخلی نسبت به مینیسک خارجی بزرگ تر است.از دیگر تفاوت های میان منیسک ها می توان به این مورد اشاره کرد که مینیسک داخلی زانو به رباط میانی وصل است و در نتیجه در جای خود محکم قرار گرفته است و از همین رو پارگی منیسک خارجی بیشتر از مینیسک داخلی شایع است.
پارگی مینیسک زانو
هر زانوی انسان شامل دو مینیسک می باشد :
مینیسک خارجی
مینیسک داخلی شامل یک ساختار لیفی غضروفی مستحکم می باشد که در قسمت داخلی زانو در بخش فوقانی بالای لقمه ( کوندیل ) استخوان درشت نی ( تیبیا ) قرار دارد.مینیسک داخلی موجب تطابق سطح مفصلی استخوان درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در داخل زانو می شود.
مینیسک داخلی
مینیسک خارجی مانند مینیسک داخلی دارای ساختار لیفی غضروفی می باشد که در سمت بیرونی مفصل زانو و بالای کندیل استخوان درشت نی قرار دارد و همچنین موجب تطابق سطح مفصلی درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در خارج زانو می شود. مینیسک داخلی به شکل C انگلیسی است.
در حالی که مینیسک خارجی به شکل O می باشد و تحرک بیشتری در مقایسه با مینیسک داخلی دارد.همچنین مینیسک خارجی به علت اینکه با قسمت های مختلف زانو اتصالات کمتری دارد ، تحرک آن بیشتر و آسیب پذیری آن نسبت به مینیسک داخلی نیز کمتر می باشد.
علاوه بر آن مینیسک خارجی در خصوص انتقال نیرو به بخش های اطراف مفصل زانو نقش موثرتری ایفا می کند یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار در کنترل فشارهای وارده از ناحیه استخوان ران به مفصل بوده و در نتیجه از غضروف های زانو محافظت می کند. وظیفه مینیسک داخلی بیشتر در جهت پایداری و ثبات مفصل زانو می باشد.
حذف مینیسک خارجی باعث وارد آمدن فشار بسیاری به غضروف های مفصلی می شود و در در نتیجه تخریب این غضروف ها ، فرد دچار آرتروز زود رس زانو می شود. پارگی و آسیب مینیسک رایج ترین نوع عارضه زانو است و در ورزشکاران شیوع بیشتری دارد.مخصوصا افرادی که در ورزش های پر برخورد مانند فوتبال یا هندبال فعالیت دارند.
آناتومی مینیسک
مینیسک متشکل از بافت هایی شبیه غضروف می باشد .با ین تفاوت که در مقایسه با غضروف استحکام بیشتری دارد و مانند لاستیک ارتجاع پذیر می باشد. مینیسک ها شبیه بالشتکی هستند که بین دو استخوان اصلی زانو ( استخوان ران و ساق پا ) جای گرفته اند و موظف هستند ضربه های ناگهانی که در اثر فعالیت های مختلف ممکن است به زانو وارد شود را کنترل و جذب کنند.
هنگام دویدن هر دفعه که کف پای ما زمین می خورد ، در ناحیه مفصل زانو ، استخوان ران و ساق پا ، با شدت به هم کوبیده می شوند و مینیسک با جای گیری میان این دو استخوان از شدت ضربه وارده می کاهد.
دلایل پارگی مینیسک
پارگی مینیسک انواع متفاوتی دارد و با توجه به شکل پارگی و اینکه درچه قسمتی دچار آسیب شده است فرق می کند.پارگی مینیسک معمولا به انواع مختلف طولی ، عرضی ، شبیه دسته سطل ، زبانه ای ، شاخی شکل یا تلفیقی از این موارد تقسیم می شود. از مهم ترین دلایلی که سبب پارگی این عضو زانو می شود می توان به:
1-هنگامی که در بازی های ورزشی به طور ناگهانی بچرخید و تغیر جهت دهید در وضعیتی که پایتان روی زمین است، فشار بسیار زیادی را به مینیسک تحمیل می کنید.خصوصا هنگامی که زانوی شما خم است این عمل موجب پارگی مینیسک می شود.
2-از دیگر دلایل پارگی منیسک زانو وارد شدن شوک به زانو بر اثر ضربه ناگهانی به آن است.مخصوصا زمانی که زانو خم شده باشد.زیرا هنگام خم شدن زانو ، مینیسک به ویژه منیسک داخلی برجسته تر می شود.زمانی که زانوی فرد خم باشد فشار وارد شده به مینیسک به طور غیر مستقیم اعمال می شود و احتمال آسیب منیسک در این حالت بیشتر است.
3-از دیگر دلایل شایع پارگی مینیسک ، بلند کردن اجسام سنگین است که فشار زیادی روی مینیسک وارد می شود.چیزی در حدود 5 برابر وزن واقعی!اگر به دلیل کهولت سن منیسک ضعیف شده باشد تحمل این حد از فشار باعث آسیب های جدی به مینیسک می شود.
4-برخی مواقع نیز چاقی بیش از حد شخص می تواند موجب پارگی مینیسک شود.زیرا وزن زیادی که به زانوهای فرد وارد می شود باعث فرسوده شدن زود رس منیسک شده و به تدریج منجر به پارگی آن خواهد شد.
5-یکی دیگر از دلایل شایع پاره شدن منیسک خم کردن زانو به طور ناگهانی است.این وضعیت معمولا زمانی رخ می دهد که فرد در هنگام راه رفتن یک قدم اشتباه بردارد که به علت خم شدن شدید زانو مینیسک بین ران و ساق پا گیر گرده و صدمه می بیند.
پاره شدن مینیسک داخلی خطر بیشتری نسبت به پارگی منیسک خارجی دارد.زیرا همان طور که قبلا بیان کردیم منیسک داخلی متصل به رباط میانی است.اما مینیسک خارجی می تواند آزادانه حرکت کند و همین عدم توانایی در حرکت مینیسک داخلی باعث شدت فشار بر آن شده و منجر به پارگی آن می شود.
علایم و نشانه های پارگی مینیسک
1-در صورتی که پارگی خفیف باشد میزان درد و تورم نیز کم خواهد بود.هنگام راه رفتن درد زیادی را احساس نخواهید کرد و تنها در انجام فعالیت های روزمره خود کمی محدود خواهید بود.این نوع پارگی در اکثر مواقع با ضربه به زانو اتفاق می افتد و روند بهبودی آن نیز نسبتا خوب است.
2-در صورت بروز پارگی متوسط فرد در کناره یا مرکز زانوی خود احساس درد می کند و معمولا پس از 2 – 3 روز ورم می کند.این نوع پارگی اکثر مواقع به دلیل بلند کردن اجسام سنگین روی می دهد و راه رفتن کمی دردناک خواهد بود.
محدودیت به وجود آمده در خم شدن زانو باعث می شود صبح و پس از نشستن های طولانی فرد احساس سفتی در زانوی خود داشته باشد.همچنین چرخیدن زانو با درد شدیدی همراه است.این نوع عرضه اغلب طی 4 – 6 هفته با انجام تمرینات بهبودی می یابد.
3-زمان پارگی شدید مینیسک ، یک قسمت از مینیسک شل می شود و و به صورت آزاد در فضای داخل مفصل حرکت می کند که موجب قفل شدن زانو یا صدا دادن آن می شود.در صورت قفل شدن زانو فرد مدتی قادر نخواهد بود زانوی خود را خم کند و ممکن است بی ثباتی زانو را به علت متناسب نبودن استخوان ران و ساق پا نیز داشته باشد.پارگی به شکل سطل دسته دار شایع ترین نوع پارگی شدید مینیسک است.
در این حالت معمولا طرف راست مینیسک آسیب دیده ورم می کند و پس از 1 – 2 روز زانو به رنگ آبی در می آید که ناشی از پاره شدن رگ های خونی داخل مینیسک و بافت های اطراف آن است.در چنین شرایطی راه رفتن بسیار دشوار است و بهبودی ممکن است 3 ماه زمان ببرد و حتی نیاز به جراحی جهت ترمیم مینیسک باشد.
ترمیم مینیسک بدون عمل جراحی
پزشک متخصص در اولین اقدامات درمانی بدون جراحی ، مصرف دارو و استفاده از کمپرس یخ را به بیمار توصیه می کند که جهت کاهش درد و ورم مفاصل است.همچنین درمواقعی که بیمار هنگام راه رفتن می لنگد پزشک استفاده از عصا را به بیمار پیشنهاد میکند تا فشار زیادی روی ساق پای بیمار وارد نشود.
– استراحت و استفاده از کمپرس یخ
لبه های مفصل به دلیل دارا بودن رگ های خونی ، فرصتی را جهت بهبودی مفصل فراهم می کند.استراحت کافی نیز در بهبودی و ترمیم مفصل موثر است.علاوه بر این ها پزشک گاهی داروهای مسکن و ضد التهابی مثل آسپرین و ایبوپروفن جهت کاهش درد و التهاب زانو به بیمار تجویز می کند.استفاده از کمپرس یخ نیز در بهبود درد می تواند تاثیر گذار باشد.
– انجام تمرینات اصلاحی
اگر پارگی منیسک بیمار به تشخیص پزشک جزئی باشد انجام تمرینات اصلاحی ارائه شده توسط پزشک در ترمیم مینیسک می تواند موثر واقع شود و علاوه بر آن انجام این حرکات باعث استحکام زانو نیز می شود.
فرد باید از انجام فعالیت های سنگین پرهیز کند.انجام فیزیوتراپی هم می تواند به بیمار کمک کند.همزمان با انجام فیزیوتراپی یک متخصص باتجربه در جهت کاهش درد و افزایش تحرک بیمار و بهبودی استقامت ران و پشت ساق پا ، در کنار بیمار خواهد بود و پس از بهبودی کامل نیز طریقه صحیح انجام فعالیت های روز مره و مورد علاقه بیمار را به او آموزش خواهد داد.
– ورزش
تحت نظر پزشک یا یک متخصص فیزیوتراپی برخی از تمرینات حرکتی ، کششی و استقامتی را درمنزل نیز می توانید انجام دهید.
– استفاده از بریس یا زانو بند طبی
ممکن است پزشک جهت حفظ و ثابت نگه داشتن مفصل ، استفاده از عصا و زانو بند را به بیمار توصیه کند.این وسایل از درمان های موثر پارگی منیسک زانو به شمار میروند و مانع از انجام نادرست فعالیت هایی می شوند که باعث تشدید عارضه می شوند.مدت زمان استفاده از این وسایل و انجام تمرینات اصلاحی به شدت پارگی و نوع آن و تقاضای بیمار بستگی دارد.
عمل جراحی ترمیم مینیسک
جراحی منیسک زانو به سه طریق انجام می شود :
1-جراحی جهت ترمیم پارگی مینیسک زانو
اگر میزان پارگی بیش از 1 تا 22 سانتی متر باشد و محل آن در مجاورت رگ های خونی قرار داشته باشد ، پزشک با پیش بینی نتیجه عمل و احتمال درمان بیمار، اقدام به جراحی میکند.
2-عمل جراحی با حذف بخشی از منیسک زانو ( مینیسکتومی جزئی )
وقتی پارگی در قسمتی از منیسک اتفاق افتاده است که احتمال بهبودی و ترمیم آن پایین است ، پزشک قسمت پاره شده مینیسک را جدا کرده که این عمل باعث حرکت مفصل می شود.
3-جراحی برای حذف کامل مینیسک زانو ( مینیسکتومی کامل )
در صورتی که پارگی مینیسک زانو در جایی باشد یا به حدی باشد که با روش های درمانی مختلف بهبودی حاصل نشود پزشک از روش مینیسکتومی کامل استفاده می کند.
با این وجود اغلب پزشکان به این خاطر که عدم وجود مینیسک در زانو ریسک ابتلا به فرسودگی انتهای ران و ساق پا و در نهایت ابتلا به آرتروز را در بیمار افزایش میدهد از انجام این نوع جراحی خودداری می کنند.
چنانچه اگر جهت ترمیم مینیسک خود به جراحی نیاز دارید به شما توصیه می کنیم که از روش آرتروسسکوپی که به وسیله دوربین هایی کوچک عمل را انجام می دهند استفاده کنید و پس از آن تمرینات فیزیوتراپی را جهت استحکام عضلات زانو و کاهش ورم و درد انجام دهید.
با توجه به توضیحات ارائه شده در صورت پارگی منیسک پزشک متخصص در مرحله اول روش های غیر جراحی را به بیمار توصیه می کند و در صورت پارگی شدید جهت ترمیم مینیسک ، اقدام به عمل جراحی می کند.خوشبختانه عمل جراحی منیسک با حداقل عوارض نتایج موفقیت آمیزی به همراه داشته است.
روش های عمل جراحی جهت ترمیم مینیسک
1-روش اول بریدن و برداشتن تکه شل شده مینیسک است.
2-در روش دوم بهش پاره شده منیسک به محل خودش دوخته می شود.
انتخاب روش جراحی بر اساس فاکتورهای زیر توسط پزشک ارتوپد صورت می گیرد :
– میزان پارگی مینیسک
– ناحیه پارگی منیسک
– در نظر گرفتن مدت زمان بازپروری بیمار
بنابراین هنگامی که پارگی در قسمت خارجی مینیسک که دارای رگ های خونی است اتفاق می افتد ، یا وقتی که پارگی بیش از حد بزرگ نباشد پزشک جراح گزینه دوختن منیسک را انجام می دهد.
درمان بدون جراحی ترمیم مینیسک زانو
به دلیل وجود موارد زیردر ترمیم مینیسک، روش بخیه زدن به بریدن آن ترجیح داده می شود :
– طبق تحقیقات صورت گرفته احتمال بروز آرتروز پس از برش منیسک آسیب دیده خیلی بیشتر از روش دوختن آن است.
– در روش بخیه زدن مینیسک ، بهبودی سریع تر حاصل می شود.
– تنها ایراد روش بخیه زدن مینیسک ، طولانی بودن زمان بازیابی قدرت بیمار است.زیرا محل بخیه باید کاملا بهبود یابد.
در برخی موارد نیز برداشتن پارگی به دوختن آن ارجحیت دارد :
– هنگامی که دوختن تاثیر چندانی در پارگی منیسک نداشته باشد.
– وقتی بخواهیم زمان ریکاوری را در مورد بعضی افراد مانند ورزشکاران حرفه ای کاهش دهیم.
جراحی ترمیم مینیسک چگونه انجام می شود ؟
جهت ترمیم منیسک پاره شده از روش جراحی آرتروسکوپی استفاده می شود که جراح با ایجاد سه سوراخ کوچک روی زانوی بیمار این عمل را انجام می دهد.
– یک سوراخ برای پر کردن مفصل زانو با محلولی خاص است که به منظور مشاهده داخل زانو صورت می گیرد و علاوه بر آن احتمال ابتلا به عفونت را در فرد کاهش می دهد.
– سوراخ دوم را به این خاطر ایجاد می کند که دوربین آرتروسکوپ و منبع نور را به درون مفصل بیمار هدایت کند.
– سوراخ سوم نیز جهت ورود وسایل جراحی مورد استفاده قرار می گیرد.
پس ازپایان جراحی سوراخ های زانو به مدت دو هفته بخیه می شوند.
ترمیم مینیسک به روش آرتروسکوپی نوعی جراحی سرپایی است.بیمار صبح به بیمارستان یا کلینیک مراجعه کرده و عصر همان روز ترخیص می شود.
راه های تشخیص و درمان ترمیمم مینیسک زانو
طول دوره نقاهت بعد از جراحی ترمیم مینیسک
زمان درمان پارگی منیسک به موارد زیر بستگی دارد:
– سن بیمار
– وضعیت جسمانی و فیزیکی بیمار
– روش انجام جراحی
– میزان پارگی منیسک
توجه داشته باشید که چند روز پس از عمل و تا وقتی که پزشک دستور داده است هنگام راه رفتن از چوب زیر بغل استفاده کنید تا مانع فشار وزن شما روی پای آسیب دیده شود.
همچنین پس از عمل می توانید طبق دستور پزشک تمرینات حرکتی مناسب را انجام دهید.