بیماری تیفوس در سال ۱۳۲۲

بیماری تیفوس در سال ۱۳۲۲

تیفوس Le typhus یک بیماری حاد تبدار ناشی از یک باکتری (ریکتزیا) منتقله از بندپایان آلوده است. این بیماری دارای سرایت فرد به فرد است. این عفونت ممکن است پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله گوارش و عضلات را درگیر می کند.دوره کمون تیفوس بین ۱ تا ۲ هفته و معمولاً ۱۲ روز است.

انواع تیفوس :

به‌طور کلی 3 نوع تیفوس داریم :

  • تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی می‌باشد و شایعترین نوع تیفوس است . 
  • تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است .
  • تیفوس کنه ای ( tick typhus ) که عامل بیماریزا است .

بیماری تیفوس در سال ۱۳۲۲ که در ایران رخ داد تیفوس شپشی بوده است.

تیفوس چگونه بوده است؟

 در این بیماری عفونت سیستمیک و ضعف و خواب آلودگی شدید دیده می‌شود و تب به مدت دو هفته ادامه دارد. این بیماری بسیار شدید بوده و اغلب در افراد بالای 40 سال کشنده است. در طی اپیدمی‌ها میزان مرگ و میر بیماری 6-30 درصد می‌باشد.

نشانه های تیفوس معمولاً تب، لرز، درد عضلانی، درد شکمی، سرفه، سردرد، بثورات پوستی ، تهوع و استفراغ می‌باشد.

چرا نام تیفوس گذاشتند ؟

در سال 1909 فردی به نام هاوارد ریکتز این میکروب را کشف کرد. در سال 1915 استانیلاوس پروازک درباره آن تحقیق کرد. هر دو دانشمند هم تیفوس گرفتند و مردند.

عامل تیفوس چیست و چگونه منتقل می شود؟

عامل بیماری تیفوس اپیدمیک ریکتزیا پرووازکی است. در روند این بیماری ریکتزیا توسط شپش همراه با خون خورده شده و وارد سلول‌های اپی‌تلیال شپش می‌شود. در آنجا به سرعت رشد و تکثیر نموده و پس از 4 روز باعث پاره شدن سلول‌های جدار معده شپش می‌شود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده می‌شود و سرانجام به خاطر پاره شده سلول‌های جداره آن، به داخل هموسل (حفره عمومی بدن) وارد می‌شود. ریکتزیا همراه مدفوع شپش دفع می‌شود که مالیدن یا خاراندن این مدفوع روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف (مانند ملتحمه چشم) و یا حتی بوی گرد مدفوع خشک شده باعث ابتلای انسان می‌شود. بنابراین انسان از طریق مدفوع یا شپش له شده به بیماری مبتلا می‌شود نه از طریق گزش شپش و انسان به عنوان مخزن بیماری تلقی می‌شود.

شپش آلوده پس از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی می‌میرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتزیا در شپش مرده تا هفته‌ها حفظ شود. در انسان میکروب می‌تواند بدون هیچگونه نشانه‌ای سال‌ها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند. بیماری می‌تواند بعدها به شکل خفیف بروز کند.

در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتمالاً ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند. شپش ها معمولاً ۲-۶ روز بعد از خونخواری آلوده‌کننده هستند.

راه درمان بیماری تیفوس چیست؟​ ​

آنتی‌بیوتیک‌ها که معمولا برای درمان تیفوس به کار می‌روند عبارتند از:

  • داکسی‌سایکلین: که به عنوان درمان ارجح به کار می‌رود.
  • کلرامفنیکل: که گزینه‌ای برای مادران کسانی است که باردار یا شیرده نیستند.
  • سیپروفلوکساسین: برای بزرگسالانی است که قادر به مصرف داکسی‌سایکلین نیستند.

آیا هنوز تیفوس وجود دارد؟

در طول جنگ جهانی دوم، واکسنی برای جلوگیری از بیماری همه‌گیر تیفوس ساخته شد. با این وجود، کاهش شمار موارد مبتلا به تیفوس، تولید این واکسن را متوقف ساخته‌ است. راحت‌ترین راه برای جلوگیری از تیفوس، اجتناب از آفت‌هایی است که آن را گسترش می‌دهند. توصیه‌های لازم برای پیشگیری از ابتلا به تیفوس عبارتند از:

  • رعایت بهداشت فردی کافی، ‏به محافظت شدن در برابر شپش‌های ناقل بیماری کمک می‌کند.
  • کنترل جمعیت جوندگان (‏جوندگان به حمل کردن بندپایان مشهور هستند)‏.
  • اجتناب از سفر به مناطقی که در معرض تیفوس قرار دارند و یا به کشورهایی که به دلیل عدم رعایت بهداشت در معرض خطر بالایی از این بیماری قرار دارند.

سعی کنید از دفع‌کنندهای حشرات استفاده کنید. همچنین اگر به نزدیکی منطقه‌ای سفر می‌کنید که تیفوس در آنجا شیوع پیدا کرده‌ است، لباس‌های محافظ بپوشید.

چه کسی واکسن تیفوس را کشف کرد؟

هانس زینسر (۲۶ آبان ۱۲۵۷ تا ۱۳ شهریور ۱۳۱۹ خورشیدی) ایمنی‌شناس و باکتری‌شناس آمریکایی و فرزند یک مهاجر آلمانی بود. او در سال ۱۳۱۵ میکروب تیفوس را جدا کرد. در سال ۱۳۱۸ روشی را برای تولید انبوه واکسن تیفوس ابداع کرد.

چرا تیفوس در سال 1322 در ایران شیوع پیدا کرد؟

زمانی که هیتلر حکمرانی کشور آلمان را در دی‌ماه ۱۳۱۱ ش. /ژانویه ۱۹۳۳ م. دردست گرفت و رایش سوم را به وجود آورد، برنامه وسیع و دقیقی را برای تجدید نیروی نظامی آن کشور در پیش گرفت. او بسیاری از محدودیت‌های صلح ورسای را از بین برد و موفق شد قسمتی از سرزمین‌های متعلق به آلمان یا آلمانی‌نژاد، مانند سار و سودت رابدون توسل به جنگ تصرف نماید. پس از آن، درصدد حمله به لهستان بر آمد و در دهم شهریور ۱۳۱۸ ش. /اول سپتامبر ۱۹۳۹ م. به این کشور حمله نمود.

در ۱۲ شهریور ۱۳۱۸ ش. /سوم سپتامبر ۱۹۳۹ م. فرانسه و انگلیس برای جلوگیری از قدرت روز افزون آلمان که در حال بر هم زدن موازنه قدرت در اروپا بود، با عنوان دفاع از لهستان به آلمان اعلان جنگ دادند و این‌گونه بود که جنگ جهانی دوم که سهمگین‌تر از جنگ اول بود، آغاز شد.

این جنگ بر زندگی بیشتر مردم جهان تاأثیر گذاشت. لهستانی‌ها از جمله تیره روزانی بودند که جنگ با حمله آلمان به کشورشان آغاز شد و بسیاری از آن‌ها در سال ۱۳۱۸ ش.۱۹۳۹‌/م. بعد از تقسیم کشورشان بین آلمان و شوروی، به عنوان اسرای جنگی به سیبری فرستاده شدند.

همزمان با پیوستن روسیه به متفقین، پیمان اتحادمشترکی در ۹ تیر ۱۳۲۰ ش.۳۰‌/ ژوئیه ۱۹۴۱ م. در لندن منعقد شد که براساس آن اسرای لهستانی در روسیه آزاد می‌شدند تا به کشور‌های مشترک المنافع انگلیس فرستاده شوند و زیر نظر دولت انگلیس نگهداری شوند.

ورود اسرای آواره لهستانی به ایران، به موجب پیمانی بود که بین اتحاد جماهیر شوروی و جنرال ولادیلاو سیکورسکی لهستانی در شهر مسکو به امضا رسید و براساس آن، اسرای لهستانی می‌بایست از خاک شوروی بیرون رفته و برای پیکار بر ضد دشمن مشترک در سایر جبهه‌ها به متفقین ملحق شوند.

از این زمان، کاروان اسرای لهستانی روانه بندر انزلی شده و از این شهر با کامیون به تهران منتقل می‌شدند. اولین گروه آنهادر ۲۱ مرداد.۱۲۳ ش.۱۲/ اوت ۱۹۴۱ م. به خاک ایران رسیدند که در بین آن‌ها انواع بیمای‌های مسری به حد وفور وجود داشت و روزانه صدنفر به مرض تیفوس مبتلامی‌شدند.

اغلب اسرای لهستانی که وارد ایران می‌شدند، بیمار بودند و لباس‌های‌شان کثیف و آلوده به انواع میکروب‌های مهلک بود که پس از استحمام به آن‌ها لباس جدید می‌دادند و لباس‌های کثیف و آلوده به میکروب آنها، بدون آنکه ضدعفونی شود، در مقابل مبلغ مختصری به ایرانیان بی‌بضاعت و فقیر فروخته می‌شد.

این عمل در گسترش هرچه بیشتر بیماری‌های مهلک به ویژه تیفوس که این اسرا به آن مبتلا بودند، نقش مؤثری داشت. در تهران این میهمانان تازه وارد در اردوگاه‌های مخصوصی نگهداری می‌شدند و علی‌رغم ممنوعیت‌های موجود، به خارج از اردوگاه نیز رفت‌وآمد می‌کردند. آن‌ها در اماکن عمومی می‌نشستند و این‌گونه، امراض شایع میان خود را به ایرانیان انتقال می‌دادند.

به این ترتیب، بیماری تیفوس به سرعت در بین مردم گسترش می‌یافت که اوج آن از آبان تا آذر ۱۳۲۱ ش. /تا دسامبر ۱۹۴۱ م؛ و دی تا بهمن ۱۳۲۱ ش. /ژانویه تا فوریه ۱۹۴۲ م. بود.

در این زمان، از وجود تیفوس در همه نقاط کشور گزارش می‌شد، اما روند شیوع این بیماری از بندر پهلوی تا رشت، قزوین و تهران بود که واقع مسیر عبور اسرای لهستانی را در بر می‌گرفت. در تهران تراکم زیاد جمعیت، باعث شد که این بیماری به صورت یک فاجعه بروز نماید و انتشار بیماری تیفوس به صورت اپیدمی افسارگسیخته‌ای باشد.

شیوع تیفوس به این شکل و با این گستردگی در ایران سابقه نداشت و تنها درتهران تعداد متوفات را به یک هزار نفر در ماه نیز رساند.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *