دنبالچه چیست

استخواندنبالچه یکی از اجزای بدن ما است که اغلب هیچ توجهی به آن نداریم، مگر این که آسیب ببیند. برخلاف اندازه‌ی کوچکی که این استخوان دارد، عملکرد‌های بسیار زیادی را در بدن ما دارد، از جمله کمک به حفظ حالت قرارگیری صحیح ستون فقرات، برقراری ثبات در کمر و ساختار‌های مرتبط با آن، تقویت تاندون‌ها و لیگامنت‌ها، توزیع فشار در لگن و غیره. دنبالچه که استخوان مثلثی شکل است که در میانه باسن لگن قرار دارد و آسیب دیدن این استخوان موجب درد در این ناحیه می‌شود که به آن درد دنبالچه  یا اصطلاحا کوکسیدنی گفته می‌شود. بسیاری از افراد جوان از درد شدید در هنگام نشستن، دوچرخه‌سواری یا رانندگی شکایت دارند که می‌تواند بر اثر آسیب‌دیدگی دنبالچه باشد.

آناتومی‌استخوان دنبالچه

استخوان دنبالچه پایین‌ترین قسمت از ستون فقرات است که از سه مهره‌ی کوچک تشکیل شده است. این استخوان  شبیه به آثار باقی‌مانده از یک دم یا دنباله در بدن انسان است (به همین دلیل به آن دنبالچه گفته می‌شود) و به همین خاطر قسمت قدامی ‌این استخوان (به سمت جلوی بدن)، کمی ‌فرورفته و گود است و قسمت خلفی آن (از سمت عقب بدن) کمی ‌محدب و برجسته است. استخوان دنبالچه از طریق شیارهایی که در سمت خلفی استخوان ساکروم قرار دارد، به این استخوان متصل است. این اتصال هم دارای مایع سیناویال مفصلی است و هم در آن همجوشی وجود دارد. این استخوان همچنین به ماهیچه‌های گلوتس ماکسیموس (gluteus maximus) و کوکسیگیال (coccygeal) و رباط آناکوکسیگیال (anococcygeal) متصل است. دامنه حرکتی بین استخوان دنبالچه و استخوان ساکروم بسیار محدود است.

علل درد دنبالچه

در صورتی که بر اثر ضربه یا فشار بیش از حد، استخوان دنبالچه بیشتر از محدوده‌ی حرکتی بسیار کمی‌ که دارد، حرکت کند، این موضوع سبب آسیب‌دیدگی دنبالچه می‌شود. آسیب دیدگی دنبالچه موجب بروز التهاب و درد موضعی می‌شود. رباط‌ها، اجزای متصل به دنبالچه یا خود استخوان‌های دنبالچه می‌توانند از علل درد استخوان دنبالچه  باشند. عفونت دنبالچه نیز می‌تواند موجب درد دنبالچه شود.

نیمه در رفتگی و شکستگی دنبالچه

  علت  اصلی درد دنبالچه مربوط  به نیمه دررفتگی‌های استخوان دنبالچه به سمت قدام و گاهی به سمت خلف می‌باشد که عمدتا در اثر ضربه ایجاد شده است و این ضربه معمولا زمین خوردن با باسن می باشد که مستقیم استخوان دنبالچه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هرچند که سابقه ضربه لزوما با زمان درد همخوانی ندارد و گاه بیماران این ضربه را ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل عنوان می‌کنند.

زایمان

در حین زایمان کرد، سر نوزاد از بالای استخوان دنبالچه عبور می‌کند و گاهی اوقات این موضوع می‌تواند موجب آسیب‌دیدگی دنبالچه یا اجزای متصل به آن شود.

فشار

انجام دادن کارهایی که موجب فشار به دنبالچه می‌شود، مانند اسب‌سواری یا نشستن روی یک سطح سفت برای مدت طولانی، می‌تواند موجب بروز درد حاد دنبالچه شود.

نقاط ماشه‌ای یا تریگر پوینت

اسپاسم عضله بالابرنده مقعد و نقاط ماشه‌ای (Trigger point)  هم در درد نقش دارند. ضربه مستقیم به لگن و زایمان طبیعی خصوصا در زایمان‌های سخت و یا با جنین‌های درشت هم می‌تواند در صدمه به استخوان دنبالچه نقش داشته باشد. تروماهای (ضربات کوچک) مکرر که در مسافرت‌های طولانی ناشی از تکان‌های دائم و لغزنده وسیله نقلیه  به ستون فقرات می‌آید، می‌تواند در بروز صدمه در افراد مستعد نقش داشته باشد. 

اضافه وزن و چاقی

 چاقی نیز می‌تواند بروز درد دنبالچه را به شدت بیافزاید و این ممکن است به علت کاهش چرخش لگن باشد که در حالت نشسته  ایجاد می‌شود و فشارها را بدون انعطاف، مستقیما به دنبالچه وارد می‌کند .

تومور یا عفونت

در موارد نادری، درد دنبالچه بر اثر وجود یک تومور یا بروز عفونت است که بر روی استخوان دنبالچه فشار وارد می‌کند.

درد ایدیوپاتیک دنبالچه

منظور از درد ایدیوپاتیک، در واقع دردی است که علت اصلی آن ناشناخته است. در این موارد مشخص نیست که کدام قسمت از دنبالچه یا ساختارهای مرتبط با آن باعث بروز درد شده‌اند. در بسیاری از موارد، علت درد دنبالچه ناشناخته است که به آن درد ایدیوپاتیک دنبالچه گفته می‌شود. در این موارد، چون علت درد مشخص نیست، پزشک تنها تلاش می‌کند که علائم بیماری را کنترل کند.

درد استخوان دنبالچه در بارداری

استخوان دنبالچه کلا در زنان نسبت به مردان بلندتر می باشد و همین به طور طبیعی درد استخوان دنبالچه را در زنان نسبت به مردان چندین برابر می کند. در طول بارداری با توجه به رها شدن هورمون های متعدد شل کننده لگن و خصوصا پروژسترون عضلات لگن شل شده و زمینه برای تروماتیزه شدن دنبالچه هنگام نشستن محیا می شود. وزن جنین هم روز به روز بیشتر شده و گودی کمر هم افزایش می یابد و همه زمینه را برای تحریک استخوان دنبالچه محیا می کند.

عفونت دنبالچه 

در بسیاری از موارد عفونت هایی مانند کیست پایلونیدال خود را به صورت درد دنبالچه نشان می دهد. در معاینه دنبالچه پزشک متخصص حتما باید به دنبال کیست پایلونیدال باشد. عفونت دنبالچه خصوصا در آقایان به دلیل پرموتر بودن ناحیه لگن و احتمال شکستن مو در اثر طولانی نشستن شایع می باشد و برای درمان باید در مرحله ابتدایی درمان غیر جراحی و موارد پیشرفته تر درمان جراحی صورت بگیرد.

علائم و نشانه‌های درد دنبالچه

معمولا درد دنبالچه در پایین‌ترین قسمت از ستون فقرات احساس می‌شود و این درد با نشستن شدت می‌یابد. این درد همچنین در هر حالتی که به دنبالچه فشار وارد شود، شدید‌تر می‌شود، برای مثال هنگام تلاش برای ایستادن از حالت نشسته. فعالیت‌هایی که موجب فشار به این ناحیه می‌شوند عبارتند از دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری و سایر فعالیت‌هایی که در حالت نشسته انجام می‌شود و بر استخوان دنبالچه، فشار مستقیم وارد می‌کند.

درد دنبالچه اغلب به جاهای دیگر از جمله پاها انتشار ندارد  و بیمار کمتر در هنگام راه رفتن درد را احساس می‌کند.

 از علائم دیگر همراه درد دنبالچه درد در زمان پریود در خانم‌ها، موقع دفع مدفوع و گاهی دردهایی است که  در تماس های جنسی تشدید می‌شود. البته این فقط درد دنبالچه نیست که با نشستن تشدید می‌شود بلکه دردهای مرتبط با دیسک کمر یا بسیاری از دردهای دیگر کمر هم ممکن است مانند درد دنباچه با نشستن زیاد شود.

تشخیص

درد دنبالچه معمولا به سادگی و بر اساس علائم بیمار و نتایج معاینه‌ی بیمار، تشخیص داده می‌شود. ممکن است پزشک برای بررسی احتمال ابتلا به مشکلات و آسیب‌دیدگی‌های دیگر، معاینات خاص دیگری روی بیمار انجام دهد. با استفاده از تصاویر رادیوگرافی می‌توان احتمال وجود شکستگی یا تومور در ناحیه استخوان دنبالچه را بررسی کرد. همچنین از تصاویر اسکن ام.آر.آی می‌توان برای تشخیص وجود تومور یا عفونت در این ناحیه استفاده کرد. معمولا نتایج این آزمایشات عکسبرداری منفی هستند (احتمال وجود عفونت یا تومور کم است).

درمان

دارو درمانی

با تزریق داروی بی‌حس‌کننده‌ی موضعی در اطراف استخوان دنبالچه می‌توان درد دنبالچه را تا چند هفته برطرف کرد. برخی از داروهای ضد‌افسردگی و ضدصرع خاص نیز در تسکین درد دنبالچه موثر هستند.

جااندازی دنبالچه

از نظر درمانی در شرایطی که با معاینه مطمئن شویم علت درد از ناحیه کمر نیست و درد ارجاعی نمی‌باشد یک روش علمی‌که صرفا توسط برخی از متخصصین طب فیزیکی انجام می‌شود و تحت عنوان جا اندازی دنبالچه معروف است، عمده بیماران مبتلا به درد دنبالچه را از عمل خطرناک دنبالچه بی‌نیاز می‌کند.

مانیپولاسیون و فیزیوتراپی،تیوپ و تزریقات ضد التهابی در ناحیه دردناک هم می‌تواند کمک کننده باشد. اما بهترین درمان درد دنبالچه ترکیبی از درمان های فیزیکی مانند لیزر ، مانیپولاسیون و جاندازی و تزریق می باشد .

ابتدا پس از ارزیابی دقیق و مشاهده گرافی بر اساس عکس بیمار و زمان طی شده از شروع بیماری، روش خاصی از جااندازی دنبالچه توسط پزشک متخصص انجام می شود که ترکیبی از روش‌های سنتی و مدرن می‌باشد و موجب جااندازی دقیق و بدون درد دنبالچه می‌شود البته همواره ابتدا راه هایی درمانی کم تهاجم تر مانند لیزر و فیزیوتراپی و طب سوزنی استفاده می شود و بعد تزریق و  جا اندازی دنبالچه … درمان سنتی درد دنبالچه اگر با معیارهای علمی و صحیح انجام نشود، می‌تواند منجر به عوارض شود و توصیه می‌کنیم حتما تحت نظر پزشک متخصص باشد. در بسیاری از موارد جهت کاهش التهاب استخوان دنبالچه ماده ضدالتهابی و بی‌حسی در محل تزریق می‌شود . این روش خاص جا اندازی موجب کنترل درد دنبالچه و درمان کامل در رفتگی و نیمه در رفتگی دنبالچه و شکستگی دنبالچه در ۸۰ درصد بیماران می‌شود. اسفاده از پلاسما و بلوک گانگلیون ایمپار هم از سایر درمان های درد دنبالچه می باشد که به صورت تخصصی انجام می شود.

فیزیوتراپی

یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه با انجام تکنیک‌های شل کردن عضلات کف لگن (مانند نفس عمیق کشیدن و شل کردن عضلات در هنگام ادرار یا مدفوع کردن) به تسکین درد دنبالچه کمک کنید.اگر بعضی مدالیتی های هم درست اسفاده شود در بعضی بیماران کمک کننده است . ما در درمان درد دنبالچه عمدتا از لیزر پرتوان و الکترودهای عمقی و سوزن استفاده می کنیم تا درد و التهاب موثر کنترل شود . 

درمان درد دنبالچه با ورزش 

در مراحلی که درمان اولیه دمبالچه توسط متخصصین طب فیزیکی انجام شد، درمان های ورزشی دنبالچه انجام می شود. تقویت عضلات لگنی ، تقویت عضلات پارا اسپاینال کمری و ورزش های کششی خاص عضلات اداکتور و لگن می توانند موجب کمک به درمان استخوان دنبالچه با ورزش درمانی شوند

جراحی دنبالچه

طی یک عمل جراحی به نام کوکسیگکتومی، دنبالچه کاملا برداشته می‌شود. این روش درمانی به دلیل عوارض بسیار بالا از جمله امکان بی اختیاری مدفوع تنها در صورتی پیشنهاد می‌شود که تمامی ‌روش‌های درمانی دیگر بی‌نتیجه بوده باشند.