شما تنها کسی نیستید که کمر درد دارید. حدود 80 درصد از افراد بزرگ‌سال در اوقاتی از طول عمر خود، درد پایین کمر را تجربه کرده‌اند. شایع‌ترین دلیل ناتوانی در انجام شغل و در نتیجه مرخصی گرفتن و از دست دادن روزهای کاری، به علت درد در پایین کمر است. پژوهش بزرگی که اخیراً انجام شده است نشان می‌دهد که بیش از یک چهارم افراد بزرگ‌سال در طول سه ماه گذشته درد قسمت پایین کمر را تجربه کرده‌اند.
در دنیای امروز که پشت میز نشینی بسیار افزایش یافته است، درد پایین کمر نیز بسیار شایع شده است. بی‌توجهی به درد پایین کمر منجر به وجود آمدن مشکلات بسیار خطرناک در مهره‌های کمری و همچنین دنبالچه می‌شود. حال آن که با مراجعه به موقع و زود هنگام به متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی می‌توانید به راحتی با روش‌های بدون جراحی و ورزش درمانی درد را درمان کرد.
کمر از چه ساختارهایی تشکیل شده است؟
بخش پایینی کمر، جایی که بیشترین میزان درد را دارد، شامل پنج مهره (با نام‌های L1 تا L5) است که بخش زیادی از وزن بالاتنه را تحمل می‌کنند. فضای بین مهره‌ها توسط بالشتک‌هایی گرد و لاستیک مانند که به آنها دیسک‌های بین مهره‌ای می‌گویند، محافظت می‌شود. این دیسک‌های بین مهره‌ای در سراسر ستون فقرات مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند و هنگام حرکت بدن، از ساییده شدن استخوان‌ها بر روی یکدیگر جلوگیری می‌کنند. طناب‌هایی بافتی که رباط نام دارند مهره‌ها را در جای خود نگه می‌دارند و تاندون‌ها عضلات را به ستون فقرات متصل می‌کنند. سی و یک جفت عصب از نخاع ریشه دوانده‌اند که حرکات بدن را کنترل می‌کنند و سیگنال‌های عصبی را از بدن به مغز می‌رسانند.
علت‌ها و دلایل درد پایین کمر
اکثریت قریب به اتفاق درد پایین کمر ناشی از علل مکانیکی است. در بسیاری از موارد درد پایین کمر با اسپوندیلوز (آرتروز ستون فقرات) در ارتباط است؛ اسپوندیلوز اصطلاحی است که به انحطاط کلی ستون فقرات اشاره دارد. انحطاط ستون فقرات به معنی سائیدگی و استهلاک است که در مفاصل، دیسک‌ها و استخوان‌های ستون فقرات افراد مسن رخ می‌دهد. برخی از نمونه‌های علل مکانیکی درد در پایین کمر عبارتند از:
- رگ به رگ شدن و ضربه دیدن:علت حادترین موارد کمر درد، رگ به رگ شدن و ضربه دیدن آن است. رگ به رگ شدن به دلیل کشیده شدن بیش از حد یا پاره شدن رباط‌ها رخ می‌دهد. ضربه دیدن نیز باعث پارگی تاندون‌ها یا عضلات می‌شود.
- فتق یا گسستگی دیسک‌ها( دیسک کمر): این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های بین مهره‌ای تحت فشار قرار می‌گیرند و در نتیجه بیرون می‌زنند و یا گسیخته می‌شوند؛ این فتق یا گسستگی باعث درد پایین کمر می‌شود.
- سیاتیک: سیاتیک نوعی رادیکولوپاتی است که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک رخ می‌دهد. سیاتیک عصب بزرگی است که از باسن شروع می‌شود و تا پایین ساق پا کشیده شده است. این فشار باعث دردی مانند وارد آمدن یک شوک و یا سوزش قسمت پایین کمر می‌شود که با درد باسن و ساق پا نیز همراه است و گاهی اوقات پا را نیز درگیر می‌کند.این بیماری با تست نوار عصب و عضله تشخیص داده می شود.
- اسپوندیلولیستزی یا سر خوردن مهره‌ها: وضعیتی است که در آن یکی از مهره‌های پایین ستون فقرات از جای خود می‌لغزد و به عصب‌هایی که در خارج از ستون فقرات قرار دارند فشار وارد می‌کند.
- وارد آمدن یک ضربه:ضربه می‌تواند ناشی از ورزش کردن، تصادف با اتومبیل و یا افتادن روی زمین باشد؛ ضربه به تاندون‌ها، رباط‌ها و یا عضلات آسیب وارد می‌کند و منجر به درد پایین کمر می‌شود.
- تنگی کانال نخاعی: عارضه‌ای است که در آن ستون فقرات باریک است؛ این باریک بودن به نخاع و عصب‌ها فشار وارد می‌کند که می‌تواند در هنگام راه رفتن باعث درد یا بی‌حسی کمر، و در درازمدت منجر به ضعف ساق پا و اختلال حس شود.
- اختلالات اسکلتی:ازجمله این اختلالات عبارتند از: اسکولیوز (یک نوع کجی ستون فقرات است که معمولاً تا زمان میان‌سالی باعث کمر درد نمی‌شود)؛ گودی کمر (یک قوس غیرطبیعی برجسته در پشت کمر)؛ و سایر ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات.
دیگر علل اساسی که افراد را مستعد درد پایین کمر می‌کند عبارتند از:
- بیماری‌های التهابی مفاصل:بیماری‌هایی مانند آرتریت شامل آرتروز، آرتریت روماتوئید و همچنین اسپوندیلیت (التهاب مهره‌های ستون فقرات) نیز می‌توانند علت درد پایین کمر باشند. به اسپوندیلیت، اسپوندیلوآرتریت یا آرتروز ستون فقرات (اسپوندیلوآرتروپاتی) نیز گفته می‌شود.
- پوکی استخوان: پوکی استخوان یک بیماری متابولیک استخوان است که با یک کاهش پیش‌رونده در تراکم و قدرت استخوان شناخته می‌شود و می‌تواند منجر به شکستگی‌های دردناک مهره‌های ستون فقرات شود.
- اندومتریوز:بیماری است که باعث ایجاد بافت رحمی در خارج از محیط رحم می‌شود.
- فیبرومیالژیا: یک سندروم درد مزمن است که شامل درد گسترده عضلات و خستگی است.
درمان
روش درمان کمر درد در کلینیک طب فیزیکی و درد پیشگام، معمولاً به اینکه آیا درد حاد است یا مزمن بستگی دارد. در بیش از 90 درصد موارد، مشکلات کمر درد و درد پایین کمر بیماران ما با روش‌های بدون جراحی و نوین درمان می‌شوند. به طور کلی عمل جراحی در دو صورت توصیه می‌شود: زمانی که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آسیب وارده به عصب روزبه‌روز بدتر می‌شود؛ و زمانی که تست‌های تشخیصی تغییراتی را در ساختار مفصل نشان می‌دهد که تنها با عمل‌های جراحی قابل اصلاح هستند . ولی 90 درصد بیماران در کلنیک پیشگام بدون جراحی و با تکنیک های بی ضرر درمان می شوند.
استفاده از پَک‌های سرد یا گرم:این پَک‌ها به تسکین درد و کاهش التهاب افرادی که دچار درد حاد یا مزمن هستند کمک می‌کنند و برای برخی افراد امکان تحرک بیشتر را فراهم می‌کنند.
فعالیت:استراحت در رختخواب باید محدود شود. افراد باید در اسرع وقت تمرینات کششی را شروع کنند و فعالیت‌های روزانه زندگی خود را از سر بگیرند. استراحت مطلق و خودداری از حرکت کردن باعث بدتر شدن درد می‌شود. شواهد قوی نشان می‌دهد اشخاصی که بعد از شروع درد پایین کمر در بستر نخوابیده و به فعالیت‌های خود ادامه دادند نسبت به کسانی که به مدت یک هفته در بستر استراحت کرده‌اند، زودتر خوب شده‌اند و انعطاف‌پذیری خود را بازیافتند. سایر مطالعات نشان می‌دهد که استراحت در بستر به تنهایی ممکن است درد کمر را بدتر کند و منجر به عوارض ثانویه‌ای مانند افسردگی، افزایش گرفتگی عضلات و لخته شدن خون در پاها شود.
فیزیوتراپی و ورزش گردن:یک برنامه ورزشی مناسب برای تقویت عضلات اصلی که کمر را محافظت می‌کنند، تحرک و انعطاف‌پذیری بیمار را بهبود می‌بخشد. اغلب همراه با این تمرینات، طرز صحیح نشستن و ایستادن نیز آموزش داده می‌شود.
داروها:طیف گسترده‌ای از داروها وجود دارند که برای درد حاد و مزمن کمر مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از آنها بدون نسخه قابل تهیه هستند و برخی دیگر به نسخه پزشک نیاز دارند.
درمان دستی و حرکت دادن ستون فقرات:این روش درمانی رویکردی است که در آن پزشکان متخصص آموزش‌دیده (پزشکان کایروپراکتیک) با استفاده از دست‌های خود بخش ستون فقرات بیمار و بافت‌های اطراف آن را حرکت می‌دهند، تنظیم می‌کنند، ماساژ می‌دهند و یا جابجا می‌کنند. درمان دستی شامل حرکات سریعی است که فرد هیچ‌گونه کنترلی بر آنها ندارد؛ در حالی که حرکت دادن ستون فقرات شامل حرکات کندتری است که بیشتر جنبه تنظیم و تعدیل کننده دارند. تحقیقات نشان داده است که تکنیک‌های درمان دستی مزایایی از سطح کم تا متوسط را برای بیماران مبتلا به درد پایین کمر فراهم می‌کند.
حرکات کششی:این حرکات شامل استفاده از وزنه و قرقره است که نیروی ثابت یا متناوبی به صورت تدریجی به ساختمان اسکلتی فرد وارد می‌کند و آن را تحت کشش قرار می‌دهد. برخی افراد در هنگام انجام حرکات کششی دردشان تسکین می‌یابد؛ اما این تسکین درد معمولاً موقتی و زودگذر است. هنگامی که کشش وارد شده به بدن آزاد شود، کمر درد باز می‌گردد. هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد حرکات کششی، مزایای طولانی مدتی برای افراد مبتلا به درد پایین کمر فراهم می‌کند.
طب سوزنی:طب سوزنی به طور متوسط برای درد مزمن پایین کمر مؤثر است. این روش شامل وارد کردن سوزن‌های نازکی به نقاط مشخصی از بدن است. برخی پزشکان معتقدند که این فرایند به آزاد کردن انسدادهای زیست نیرویی بدن که «چی» (Qi) نام دارند کمک می‌کند. برخی دیگر که به مفهوم «چی» اعتقادی ندارند، معتقدند که زمانی که سوزن‌ها وارد بدن می‌شوند به طور طبیعی بدن را تحریک می‌کنند که مواد شیمیایی ضد درد مانند اندورفین، سروتونین و استیل کولین آزاد کند؛ تحریک کردن به واسطه چرخاندن سوزن‌ها و یا انتقال یک جریان الکتریکی با ولتاژ کم از طریق آنها صورت می‌گیرد. شواهد مزایای طب سوزنی برای درد پایین کمر هنوز متناقض است و مطالعات بالینی در مورد این موضوع ادامه دارد.
بیوفیدبک: بیوفیدبک برای درمان بسیاری از دردهای حاد، به ویژه کمر درد و سر درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش الکترودهایی به پوست متصل می‌شوند و سپس با استفاده از یک دستگاه الکترومیوگرافی تنفس، انقباض عضلات، ضربان قلب و دمای پوست فرد اندازه‌گیری و سپس تنظیم می‌شود. افراد با استفاده از تکنیک‌های تمدد اعصاب و شُل کردن عضلات، واکنش خود به درد را تعدیل می‌کنند. روش بیوفیدبک اغلب در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی استفاده می‌شود و معمولاً بدون درد است. شواهد دقیق و مورد تأییدی وجود ندارد که نشان دهد بیوفیدبک مزایای آشکاری برای درد پایین کمر و کمردرد شایع ارائه می‌دهد.
تزریق استروئید اپیدورال:این روش گزینه‌ای است که برای درمان درد پایین کمر و سیاتیک همراه با التهاب، استفاده می‌شود و معمولاً دوره درمانی آن کوتاه است. اگرچه بعد از تزریق دارو درد تسکین می‌یابد، اما تسکین درد موقتی است ولی می تواند شما را از درد حاد دیسک کمر نجات دهد. تزریق طولانی مدت این داروها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS):در این روش از یک دستگاه برقی که با باتری کار می‌کند استفاده می‌شود؛ این دستگاه شامل الکترودهایی است که روی پوست (روی نواحی دارای درد)، قرار داده می‌شود. الکترودها پالس‌های الکتریکی خاصی تولید می‌کنند که مانع ورود سیگنال‌های درد به عصب‌های آن ناحیه می‌شوند. این دستگاه بر اساس این نظریه که تحریک سیستم عصبی می‌تواند احساس درد را تغییر دهد، کار می‌کند. مطالعات اولیه TENS نشان داد که این روش سطح اندورفین (مواد شیمیایی که به صورت طبیعی توسط بدن تولید می‌شوند و درد را از بین می‌برند) را بالا می‌برد. با این حال مطالعات اخیر نتایج متفاوتی را در تأثیر این روش بر کاهش درد پایین کمر، نشان می‌دهد.
اوزون درمانی:
در این روش گاز ازن در مناطق مشکل دار تزریق می شود و بدون داشتن هیچ عارضه جانبی فرد می تواند از منافع این درمان جدید و مدرن بهره مند شود.
برای درمان درد در قسمت پایین کمر روش های دیگری همچون تزریق پی آر پی، شاک ویو تراپی و … نیز وجود دارد.