نویسنده : دکتر امین احمدی – متخصص ارتوپدی (مدت مطالعه : 8 دقیقه)
نکات مهمی که در چند هفته عمل بعد از تعویض مفصل زانو باید به آن توجه شود
مراقبت های پس از تعویض مفصل زانو:
دقت به موارد زیر در چند هفته اول بعد از جراحی مهم بوده و موجب کاهش بروز عوارض احتمالی میشود.
- وسایلی که بیشتر مورد نیاز است باید در نزدیک محل نشستن بیمار باشد.
- صندلی مورد استفاده باید طوری باشد که محل نشستن آن بالاتر از معمول و کمی سفت باشد. مبل راحتی مناسب نیست.
- در محلی از منزل که بیمار بیشتر می نشیند لوازم مورد نیازش مثل تلفن، ریموت کنترل ها، رادیو، دستمال کاغذی، لوازم خواندن و نوشتن و داروها را در کنارش بگذارید.
- بیمار بعد از مدتی باید بتواند براحتی روی صندلی بنشیند و بلند شود.
- بیمار بتدریج باید فعالیت های روزانه معمول در منزل را شروع کند.
- بیمار طبق یک برنامه منظم باید هر روز مقدار معینی البته با نظر پزشک خود در منزل راه برود. باید هر روز زمان و مسافت راه رفتن بیشتر شود و بهتر است در صورت امکان بعد از مدتی هر روز مدتی در خارج از منزل هم راه پیمایی داشته باشد.
- بیمار باید حداقل هر یک ساعت یکبار بلند شده و راه برود.
- لباسی پوشیده شود که جیب های بزرگ داشته باشد تا فرد بهتر بتواند لوازم مورد احتیاجش را در جیب بگذارد.
- چیدمان وسایل داخل خانه را طوری تغییر دهید تا فرد بتواند راحتتر با واکر یا عصای زیر بغل رفت و آمد کند.
- در چند هفته بعد از جراحی بیمار باید از واکر یا عصای زیر بغل استفاده کند و تا وقتی حرکت و قدرت عضلات اطراف مفصل ران وی خوب نشده است احتمال زمین خوردن زیاد است و بالا و پایین رفتن از پله ممکن است خطرناک باشد.
- بهتر است تا چند ماه استفاده از پله را به تعویق بیندازد. در بالا رفتن از پله اول باید پای سالم را جلو گذاشته و سپس پای عمل شده را در کنار آن قرار دهد و سپس عصای زیر بغل را جلو بیاورد. در پایین رفتن از پله اول باید عصای زیر بغل را در روی پله پایینی گذاشته و سپس پای عمل شده را روی پله پایینی گذاشته و سپس پای سالم را پایین بیاورد.
- بیمار باید نرمش هایی را که فیزیوتراپ به وی آموزش داده است طبق یک برنامه منظم بصورت روزانه انجام دهد. هدف از انجام این نرمش ها افزایش دامنه حرکت و نرم شدن حرکت مفصل و افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل است. این نرمش ها حداقل تا دو ماه بعد از جراحی ادامه میابد. سعی کنید تا آنجا که امکان دارد زانوی خود را خم و راست کنید. اگر وسیله دوچرخه ثابت در اختیار دارید استفاده از آن برای شما مفید است.
- اگر زانوی چپ شما عمل شده است و اتومبیل دنده اتوماتیک در اختیار دارید میتوانید یک هفته بعد از جراحی رانندگی کنید البته به شرطی که داروهایی که روی هوشیاری تاثیر دارند مصرف نکرده باشید. اگر زانوی راست را عمل کرده اید راننندگی به ۸-۶ هفته بعد از عمل موکول میشود.
- به هر طرفی که مایل هستید میتوانید بخوابید.
- در صورت لزوم میتوان جهت انجام موارد ذکر شده از کمک یک فیزیوتراپ اتفاده کرد.
- بسته به اینکه کار قبلی فرد با چه اندازه از فعالیت بدنی همراه بوده است بین یک و نیم تا دو طول میکشد تا وی بتواند به سر کارش برگردد.
- تا آنجا که میتوانید راه بروید ولی راه رفتن جایگزین نرمش هایی که باید انجام بدهید نیست.
بعد از تعویض مفصل زانو در بلندمدت باید به چه نکاتی توجه داشت؟
برای بدست آوردن نتیجه خوب از عمل جراحی تعویض مفصل یا آرتروپلاستی زانو باید بعد از جراحی نکات متعددی را رعایت کرد. بدون رعایت این نکات دیر یا زود مفصل مصنوعی دچار مشکل می شود.
این فکر که پزشک جراح ارتوپد موقع عمل جراحی تمام کارها را انجام داده و عمل با موفقیت تمام شده درست نیست. بسیاری کارها و مراقبت ها هستند که باید بعد از جراحی انجام شوند.
بعد از جراحی تعویض مفصل زانو باید از انجام ورزش های شدید بدنی اجتناب کرد. خم کردن شدید مفصل زانو ممکن است موجب آسیب دیدن آن شود پس باید از این کار اجتناب کرد. بطور مثال استفاده از توالت های سنتی بعد از جراحی درست نیست.
مفاصل طبیعی بدن همه انسانها با کهولت دچار سائیدگی و تخریب می شوند. این جرئی از روند طبیعی پیری است. پس مفاصل بدن و از جمله مفصل زانو عمر محدودی دارد. نمی توان از مفصل مصنوعی انتظار عمری ابدی داشت.
با تکنولوژی فعلی عمر و زمان کارکرد مفصل مصنوعی زانو از مفصل طبیعی کمتر است وهمانند مفاصل طبیعی، این مفصل هم بعد از مدتی دچار سائیدگی و تخریب میشود. فعالیت های بدنی شدید و اعمال فشار زیاد بر این مفاصل طول عمر آنها را کاهش میدهد.
معمولا بعد از جراحی، بیمار می تواند با واکر یا عصای زیر بغل راه برود ولی تا چند هفته اول برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارد که باید در برنامه ریزی قبل از جراحی به این نکته توجه داشت.
بیمار باید تغییراتی را در وضعیت محل زندگی ایجاد کرده و باید اقداماتی را در منزل انجام دهد تا از زمین خوردن خود جلوگیری کند. زمین خوردن میتواند موجب شکسته شدن استخوان های اطراف مفصل مصنوعی شده و در این وضعیت درمان شکستگی بسیار مشکل تر و پر عارضه تر از شکستگی در فردی است که مفصل مصنوعی ندارد.
آمادگی محیط منزل برای بیمار بعد از عمل تعویض مفصل زانو
رعایت موارد زیر بعد از تعویض مفصل زانو ضروری است
- باید در حمام دستگیره هایی روی دیوار نصب شود تا در هنگام تغییر وضعیت از آنها استفاده کرده و از لیز خوردن جلوگیری شود.
- دو طرف پله ها باید دستگیره داشته باشد تا بیمار در حین بالا و پایین رفتن از پله از آنها استفاده کند.
- صندلی حمام باید پایدار باشد و لیز نخورد
- تمام فرش های لغزنده و سیم های برق رها شده در کف منزل باید جمع آوری شوند تا احتمال زمین خوردن بیمار کاهش یابد.
- یک صندلی مناسب برای بیمار یک صندلی محکم است که محل نشیمن آن زیاد نرم نباشد و در موقع نشستن روی آن در حالیکه کف پاها روی زمین قرار میگیرد نباید زانو ها بالاتر از مفصل ران قرار بگیرند. صندلی باید دو دسته داشته باشد و پشتی آن محکم باشد.
- بیمار باید همیشه یک بالشت کمی سفت داشته باشد تا روی صندلی ماشین یا مبل یا صندلی بگذارد بطوریکه زانوهای وی پایین تر از سطح مفصل هیپ قرار بگیرد.
- صندلی بخصوص صندلی که پشت میز غذاخوری قرار گرفته است باید پایه بلندتر از معمول داشته باشد.
- باید برای همیشه از توالت پایه دار (فرنگی) استفاده کرد. ارتفاع محل نشستن این توالت باید کمی بالاتر از معمول باشد.
- برای پوشیدن و درآوردن جوراب و کفش باید از پاشنه کش بلند استفاده شود تا مفصل زیاد خم نشود.
نکته : درد معیار درستی نیست تا بر اساس آن متوجه شوید آیا حرکتی را میتوانید انجام دهید یا خیر
آیا کسی که تعویض مفصل زانو انجام داده می تواند به دندانپزشکی مراجعه کند؟
تا وقتی مفصل مصنوعی در بدن وجود دارد هر وقت کار دندانپزشکی برای بیمار انجام می شود باید به دندانپزشک خود اطلاع دهد تا برای مدتی برای وی داروی آنتی بیوتیک تجویز کند چون میکروب ها می توانند در موقع دستکاری محوطه دهان و دندان در موقع اعمال دندانپزشکی از راه خون به محل مفصل مصنوعی رفته و در آن محل ایجاد عفونت کنند.
در محل تعویض مفصل زانو احساس گزگز دارم. دلیل آن چیست؟
بیمار ممکن است قدری بی حسی یا گزگز اطراف محل شکاف جراحی خود احساس کند که طبیعی است.
هنگام تردد از گیت فرودگاه بدن من آلارم می دهد ، باید چه کرد؟
ممکن است در فرودگاه ها در حین عبور از گیت های گشتی و دروازه های امنیتی کشف فلز آلارم اخطار به صدا درآید. باید این نکته را به ماموران امنیتی اطلاع داد و بهتر است از قبل گواهی از پزشک ارتوپد معالج دریافت شود که در بدن فرد مفصل مصنوعی حاوی فلز در ناحیه زانو وجود دارد.
چه تمرینات و حرکاتی برای کسی که تعویض مفصل زانو انجام داده است مناسب است؟
باید همیشه سعی کرد تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بیمار بعد از شش تا هشت هفته می تواند شنا کند که فعالیت ورزشی سودمندی است. دوچرخه سواری روی زمین بدون شیب هم ورزش مناسبی است.
چه تمریناتی برای کسی که تعویض مفصل زانو انجام داده مناسب نیست؟
ورزش هایی را که در آنها به مفصل ضربه وارد میشود مثل تنیس، بدمینگتون، فوتبال و پرش مناسب نیستند. همچنین بیمار نباید اشیاء سنگین را حمل کند. بهتر است خریدهای روزانه خود را با چرخ دستی کوچکی به منزل ببرد.
هر چند وقت یکبار کسی که تعویض مفصل زانو انجام داده است باید به پزشک مراجعه کند؟
هر چند وقت یکبار تا آخر عمرباید به پزشک معالج ارتوپد مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعی مطمئن شد. بعضی از مشکلات ممکن است برای مفصل مصنوعی بوجود بیاید که در ابتدا ممکن است علامتی نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود و اگر بیمار در همین مراحل اولیه درمان نشود و تنها هنگامی به پزشک مراجعه کند که ناراحتی برایش ایجاد شده باشد، ممکن است وقت را برای درمان مناسب و موثر از دست داده و برای درمان دیر شده باشد. ممانعت از این وضعیت با معاینه و عکس برداری مرتب و با فواصل سالانه مشخص زیر نظر پزشک جراح ارتوپد است.